W Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku na poziomie -2 odbył się wernisaż wystawy pt. Nieznana działalność humanitarna chilijskiej dyplomacji na rzecz ochrony interesów Polski we Włoszech i w Rumunii podczas II wojny światowej.
Jako pierwszy do uczestników wydarzenia zwrócił się gospodarz obiektu, dyrektor Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku – dr hab. Grzegorz Berendt: Nasza instytucja opowiada o najstraszniejszym jak dotąd kataklizmie w dziejach świata – to jest nasza misja, której jesteśmy oddani. Mówimy o tym, wykorzystując swoją wiedzę, umiejętności, talenty, ale też jesteśmy zawsze otwarci na spotkanie czy to z partnerami krajowymi, czy z podmiotami międzynarodowymi, które również poświęcają swoją uwagę, swoje emocje tamtemu strasznemu konfliktowi.
Gościliśmy wystawy, które przybyły do nas z różnych krajów, także z Ameryki Łacińskiej, a dzisiaj przybywają do nas goście z Chile i wystawa przygotowana przez ambasadę. Wystawa odwołująca się do tradycji relacji między Chile a Rzeczpospolitą, między Polakami a mieszkańcami Chile, bo tak jak przypominała mi przed chwilą pani ambasador, Polaków odnajdujemy na terenie dzisiejszego Chile w XIX wieku, gdy tułacze drogi prowadziły ich z Europy właśnie w tę przestrzeń. A dziś przypomnimy to, że w pewnym momencie, gdy Rzeczpospolita w niektórych krajach nie mogła już działać oficjalnie poprzez swoich przedstawicieli na terenie Włoch, na terenie Rumunii, to właśnie Chile wzięło na swoje barki obowiązek i honor występowania w interesie i w obronie polskich obywateli – w przypadku Włoch od czerwca 1940, w przypadku Chile od października 1940.
Jeżeli wystawa o tej pomocy chilijskiej dla polskich obywateli w tragicznych latach II wojny światowej jest pokazywana u nas, to w sposób naturalny realizujemy po raz kolejny tę sygnalizowaną przeze mnie wcześniej misję.
Następnie głos zabrała Ambasador Chile w Polsce, J.E. Aylin Joo Liem: W XX wieku, po rozpoczęciu II wojny światowej, Chile ogłosiło neutralność wobec wojny, co umożliwiło polskiemu rządowi na uchodźstwie zwrócenie się z prośbą do Chile o reprezentowanie ich interesów od 1940r., zwłaszcza w odniesieniu do wysiedlonych obywateli i uchodźców. Umożliwiło to Chile prowadzenie ważnej pracy humanitarnej na rzecz polskich obywateli, pomagając im w wydawaniu paszportów i innych dokumentów tożsamości, które pozwoliły im przetrwać.
Działania chilijskiej dyplomacji na rzecz wysiedlonych polskich obywateli miały miejsce głównie przed rządami Włoch i Rumunii, poprzez dostarczanie paszportów i innych dokumentów poświadczających, że obywatele polscy w tych krajach znajdowali się pod ochroną rządu chilijskiego.
Warto wspomnieć, że kilku chilijskich dyplomatów działało poza instrukcjami i obowiązującym prawem, aby ratować Polaków żydowskiego pochodzenia. Należy pamiętać, że w tamtych okolicznościach oznaczało to wybór między życiem a śmiercią dla blisko 1200 Polaków według najnowszych badań historycznych. Szczególne znaczenie miała działalność chilijskiego dyplomaty Samuela del Campo, który 9 maja 1941 r. objął urząd konsula i chargé d’affaires w Rumunii i pełnił tę funkcję do maja 1943 r.
W tym roku obchodzimy 104 rocznicę nawiązania stosunków dyplomatycznych między Chile i Polską. To ponad sto lat przyjaźni i współpracy. Z tego powodu pod koniec września odbyły się XI polsko-chilijskie Konsultacje Polityczne, którym przewodniczyli Wiceminister Spraw Zagranicznych Chile, Pani Gloria de la Fuente oraz Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Polski, Pan Wojciech Gerwel, którzy podkreślili, że nasze kraje są „krajami o podobnych poglądach”. Myślę, że te słowa doskonale to ukazują.
Jako do zgromadzonych na wernisażu zwrócił się Konsul Honorowy Chile w Gdańsku – Marek Listowski, który podkreślił, że jest mu niezwykle miło widzieć tę wystawę w Gdańsku. Przypomniał, że ekspozycja była już prezentowana w Warszawie w Łazienkach Królewskich, w Bydgoszczy na Uniwersytecie im. Kazimierza Wielkiego oraz w Krakowie na terenie byłego getta krakowskiego. Marek Listowski zachęcił także do obejrzenia wystawy oraz podziękował dyrektorowi Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku za współpracę: Ta wystawa jest niezwykle ciekawa. Wygląda może niepozornie, ale jak państwo wczytacie się w treści, które tam są zawarte, to jest rzeczywiście wyjątkowo interesująca. Ma parę wątków. […] Bardzo dziękuję panu dyrektorowi Grzegorzowi Berendtowi. Dzięki jego uprzejmości to wszystko powstało.
Prezentowana ekspozycja przybliża nieznaną działalność humanitarną chilijskich dyplomatów. W latach 1940-1943 pomogli oni tysiącom polskich przesiedleńców i uchodźców w Rumunii oraz we Włoszech, przyczynili się również do uratowania setek polskich Żydów przed Holokaustem. Wśród wspomnianych dyplomatów na wyróżnienie zasługuje aktywność Samuela del Campo, konsula Chile w Bukareszcie. W kwietniu 2017 r. został on uznany przez Instytut Yad Vashem za Sprawiedliwego wśród Narodów Świata za uratowanie ok. 1200 osób. W swoich działaniach na rzecz ochrony praw człowieka mógł liczyć na wsparcie ze strony Polaków, wśród których istotną rolę odegrał adwokat z Czerniowiec, Grzegorz Szymonowicz.
dr Zuzanna Szwedek-Kwiecińska
