Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie 16 listopada otwiera wystawę monograficzną Nikifora – jednego z najbardziej znanych w świecie malarzy naiwnych. Na ekspozycji zobaczymy ponad 130 dzieł Nikifora pochodzących z kolekcji własnej PME, jednej z najbogatszych w prace tego artysty w Polsce. Wystawa przedstawia przekrojowo dorobek artysty i obejmuje wszystkie podejmowane przez malarza tematy: pejzaż, architekturę miejską i fantastyczną, dworce kolejowe, wnętrza świątyń i sklepów, postacie świętych. Dzieła Nikifora będzie można oglądać przez 3 miesiące do 27 lutego 2022 roku.
Obok obrazów z kolekcji własnej PME, na wystawie „Nikifor. Malarz nad malarzami” zaprezentowane będą również dzieła z kolekcji Alfonsa Karnego, wybrane przez niego osobiście u Nikifora, tym cenniejsze, że rzadko eksponowane, zachowały niepowtarzalną „nikiforową” barwę – głęboką, nieledwie aksamitną, gdzie stonowane barwy przenikają się, a zestawienie odcieni jest niespotykane. Barwa daje wrażenie jakby obrazy malowane były wczoraj.
Fenomen sztuki Nikifora objawia się w niezwykłej wrażliwości na kolor, umiejętności wydobycia najsubtelniejszych odcieni, intuicji pozwalającej na osiąganie efektu świetlistości i blasku. Całe życie malował bliskie i znane mu tematy, które będzie można przekrojowo podziwiać na wystawie: rodzinną Krynicę z jej budynkami zdrojowymi, stylowymi willami oraz wnętrzami świątyń różnych wyznań dających schronienie i poczucie bliskości Boga, otaczające go krajobrazy, stacje kolejowe, które mijał podczas licznych podróży w pociągach, chroniących go przed chłodem, budynki i budowle odwiedzanych miast. Dekorował siłą swojej fantazji tworząc nierealistyczne budowle, pomniki czy niosące uspokojenie pejzaże. Sztuka Nikifora zbliża nas do wielkiej tajemnicy człowieka dając świadectwo niezwykłego, a wręcz niewytłumaczalnego talentu. Ponad 130 dzieł prezentowanych na ekspozycji „Nikifor. Malarz nad malarzami” przy Kredytowej 1 przybliża publiczności ten fenomen.
– Wielokrotnie w rozmowach o sztuce nieprofesjonalnej spotkałam się z określeniem „a to taki nasz Nikifor”. Bywał miejscowy, tutejszy, podlaski, a nawet gruziński – mówi kuratorka wystawy, Alicja Mironiuk-Nikolska, główny inwentaryzator PME, etnografka specjalizująca się we współczesnej twórczości ludowej i nieprofesjonalnej. – Czy powodem popularności jest ogromna liczba namalowanych prac – ocenia się ją na 30 – 40 tysięcy? Czy raczej to, że wspominają o nim szkolne podręczniki? A może na tym, że Nikifor jest najczęściej fałszowanym polskim malarzem? O wszystkim słyszeliśmy, ale czy naprawdę znamy powód tej popularności? Można te opinie zweryfikować jedynie poprzez poznanie twórczości Nikifora – zachęca do obejrzenia wystawy Mironiuk-Nikolska.
Nikifor – Epifaniusz Drowniak urodził się w 1895 roku Krynicy. Był Łemkiem, synem ubogiej głuchoniemej kobiety. Zwracano się do niego Nikifor, sam też tak o sobie mówił i tak podpisywał swoje obrazy. Był niewielkiego wzrostu, wątłego zdrowia, słabo słyszący i niewyraźnie mówiący. Samotny, żyjący na marginesie społeczeństwa, często bez środków do życia, miał jednocześnie ogromny hart ducha, siłę przetrwania i realizowania swojego postanowienia, że zostanie malarzem. W 1930 roku pracami Nikifora zainteresował się lwowski artysta Roman Turyn, a także malarze z kręgu Komitetu Paryskiego. Już w 1931 roku zorganizowano we Lwowie artyście wystawę, a w kolejnym roku prace Nikifora pokazano na zbiorowej wystawie w Paryżu.
– Pragnę tą wystawą zwrócić także uwagę na podnoszoną w ostatnich latach kwestię włączania osób z niepełnosprawnościami w obieg kultury, jak również opowiedzieć o obecności i roli przedstawicieli mniejszości etnicznych w tworzeniu jej ogólnonarodowego obrazu – zwraca uwagę kuratorka.
Zwiedzanie wystawy będzie dostępne dla osób niewidomych i słabowidzących. Na stronie internetowej Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie zamieszczone zostaną audiodeskrypcje prezentujące wystawę i obiekty. Ponadto do kilku wybranych dzieł Nikifora przygotowywane są tyflografiki pozwalające zapoznać się z obrazami poprzez zmysł dotyku. Planowane jest również oprowadzanie dla osób niewidomych, które przeprowadzi Fundacja Dostępnej Kultury Wizualnej – Wielozmysły.
Wystawę czasową „Nikifor. Malarz nad malarzami” ze względu na wymogi konserwacyjne można oglądać jedynie przez 3 miesiące od 16 listopada 2021 r. do 27 lutego 2022 r., w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie, ul. Kredytowa 1.
Kuratorka wystawy: Alicja Mironiuk Nikolska – etnografka, starszy kustosz, z 35-letnim stażem pracy w muzealnictwie. Interesuje się współczesną twórczością ludową i nieprofesjonalną oraz jej twórcami. Autorka wielu wystaw i publikacji na temat sztuki ludowej m.in. książki „Polska sztuka ludowa” (wyd. Muza 2010). W 2016 roku autorka i realizatorka projektu „Gorzki smak-art. brut. Badania – kolekcje – wystawy w Polsce na przełomie XX/XXI wieku”. Przewodnicząca Sekcji Sztuki Ludowej Rady Naukowej Stowarzyszenia Twórców Ludowych oraz członkini jury Nagrody im. Oskara Kolberga, Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego i Polskiego Stowarzyszenia Inwentaryzatorów Muzealnych. Uhonorowana odznaką „Zasłużony dla Kultury Polskiej”, odznaczona w 2020 roku Srebrnym Medalem „Zasłużony kulturze – Gloria Artis”, a w 2021 roku odznaczona przez Prezydenta RP Złotym Krzyżem Zasługi za wkład w ochronę dziedzictwa narodowego i propagowanie kultury ludowej Złotym Krzyżem Zasługi.
Patroni medialni: Chilli Zet, Notes Na 6 Tygodni, Tygodnik Podhalański, MuzeOn, Polityka, TVP Kultura
Partner medialny: Tygodnik Powszechny
Współpraca: Radio 357, Fundacja Leny Grochowskiej, Stowarzyszenie Łemków, Fundacja na Rzecz Kultury „Walizka” z siedzibą w Sanoku, Fundacja Dostępnej Kultury Wizualnej – Wielozmysły.
Partner: Fundacja PZU
Projekt „Malarz nad malarzami” sfinansowano ze środków Fundacji PZU oraz Samorządu Województwa Mazowieckiego.
