15 marca w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku odbyło się okolicznościowe spotkanie edukacyjne w 55. rocznicę wydarzeń Marca ’68 roku. Organizatorami wydarzenia byli: Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku oraz Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce. Oddział w Gdańsku.
Spotkanie poprowadził dr Marek Szymaniak, zastępca dyrektora ds. naukowych Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. W tematykę wydarzenia wprowadził dr Paweł Piotr Warot – dyrektor oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańskiego, który zwrócił uwagę zgromadzonych na to, iż: „Marzec 1968 roku był wydarzeniem wielowątkowym. Zaś historia Polski Ludowej zapisała się tzw. „miesiącami-symbolami”: Październik 56′, Marzec 60′, Grudzień 70′, Czerwiec 76′, Sierpień 80′ […] Zaś w kontekście wydarzeń Marca 1668 roku i tego, co nastąpiło po nim ważne jest to, aby powiedzieć, że po Marcu 68’ z Polski wyjeżdżały osoby pochodzenia żydowskiego. […] Polskę musiały często opuszczać osoby pochodzenia żydowskiego, które czuły się Polakami, a które zmuszane były, aby Polskę opuścić. Osoby, które wybrały polskość, które czuły się Polakami.”
Następnie dr Daniel Gucewicz z Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Gdańsku wygłosił wykład pt. „Wiece, ulotki, walki uliczne… Niepolityczna odsłona gdańskiego Marca ’68”. W czasie swojego wystąpienia historyk zwrócił uwagę na to, że: „W dniach 12-15 marca 1968 roku w Gdańsku demonstrowali nie tylko studenci, sporą grupę osób protestujących stanowili także robotnicy oraz uczniowie, czyli osoby małoletnie.” Ponadto dodał, iż: „z tego okresu nie zachowała się praktycznie żadna dokumentacja zdjęciowa, o co zadbały ówczesne władze w kraju. Zaś to, co pozostało, wszelkie zdjęcia miały wskazywać jednoznacznie na rzekome chuligaństwo i wandalizm demonstrantów.”
Jako ostatni prelekcję wygłosił dr hab. Grzegorz Berendt – dyrektor Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, który wystąpił z referatem „Działania antysemickie władz komunistycznych w województwie gdańskim w latach 60-tych XX wieku”, który w swoim wystąpieniu wskazał z kolei na pewną ciągłość, ale i charakter polityki antysemickiej po 1945 roku, podkreślając, iż grupa Żydów w Polsce Ludowej, w ówczesnym województwie gdańskim nie była liczna: „W latach 40. na teren województwa gdańskiego trafiło ponad 2700 osób narodowości żydowskiej, polskich obywateli. Stanowili oni w tym okresie ok. 1% wszystkich Żydów, którzy przeżyli wojnę i trafili do ojczyzny w nowych granicach po maju 1945 roku. Absolutna większość z tych osób przeżyła na terenie Związku Sowieckiego, pozostałe kilkadziesiąt tysięcy w ramach kraju to są Ocaleńcy po tzw. aryjskiej stronie, którzy ukrywali się przed prześladowcami niemieckimi, bądź też kolejna grupa kilkudziesięciu tysięcy osób, którym cudem udało się przeżyć w gettach i w obozach […].”
Warto przypomnieć, że spotkanie zorganizowano w związku z obchodami 55. rocznicy wydarzeń z marca 1968 roku. Doszło wówczas do kryzysu społeczno-politycznego w Polsce. Impulsem stała się sprawa „Dziadów”, spektaklu mającego swoją premierę w listopadzie 1967 r. Komuniści uznali, że inscenizacja jest antyrosyjska, antysowiecka i religiancka. Zażądali zawieszenie przedstawiania „Dziadów”, co spotkało się z ostrym sprzeciwem społecznym. 8 marca 1968 r. oddziały ZOMO, ORMO i tzw. aktyw robotniczy brutalnie stłumiły protesty studentów z Uniwersytetu Warszawskiego. W kolejnych dniach studenci organizowali akcje protestacyjne i manifestacje – zgromadzenia te były najczęściej rozpędzane przez milicję i odbywały się m.in. w Krakowie, Wrocławiu, Gdańsku (to właśnie tutaj 15 marca 1968 roku doszło do najbardziej burzliwych zajść, walki z milicją i wojskiem trwały do godz. 20.00, wzięło w nich około 20 tys. demonstrantów, co było największą w skali kraju manifestacją).
Tekst: dr Zuzanna Szwedek-Kwiecińska
