Oświadczenie Europejskiego Centrum Solidarności w sprawie Tablic 21 postulatów

Tablice 21 postulatów są integralną częścią wystawy stałej Europejskiego Centrum Solidarności (ECS) i jednym z jej najcenniejszych, symbolicznych eksponatów. Pozostają w ECS nieprzerwanie od jego otwarcia (31 sierpnia 2014). Ich ekspozycja opiera się na umowie notarialnej zawartej z autorami tablic, tj. Maciejem Grzywaczewskim i spadkobiercami Arkadiusza „Arama” Rybickiego, zawartej 28 sierpnia 2020 roku. 

W sierpniu 2020 roku autorzy tablic – Maciej Grzywaczewski i spadkobiercy Arama Rybickiego – wyraźnie zaznaczyli, że ich wolą jako właścicieli praw autorskich jest, żeby tablice pozostały w ECS i były dostępne dla wszystkich obywateli niezależnie od opcji politycznej. Podkreślali, że ECS jest miejscem, które uwzględnia w swoich działaniach wszystkie obywatelskie nurty.

Tablice są doskonale zabezpieczone pod względem konserwatorskim, udostępniane wszystkim zwiedzającym wystawę, prezentowane w kontekście dziedzictwa Stoczni Gdańskiej: sąsiadują z suwnicą, na której pracowała Anna Walentynowicz i z wózkiem akumulatorowym, z którego przemawiał Lech Wałęsa. Tablice są częścią najważniejszej ekspozycji na temat rewolucji Solidarności i jedynej w Europie, która przypomina wszystkie zrywy antykomunistyczne w Europie Środkowej i Wschodniej.

W 2014 roku, podpisując umowę depozytu z Narodowym Muzeum Morskim (NMM), ECS zostało wprowadzone w błąd, ponieważ NMM nie posiada dowodu własności tego obiektu. W odpowiedzi na pisma i wnioski posła Piotra Adamowicza – kierowane zarówno do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (MKiDN), jak i do Narodowego Muzeum Morskiego (NMM) – nigdy nie udokumentowano faktu ich posiadania przez NMM. Nie jest nim wpis do ksiąg inwentarzowych NMM z 1989 roku (Archiwum Akt Pisanych: AAP/1972), w którym nie ma informacji o sposobie wejścia w ich posiadanie – brak w nim wskazania umowy darowizny, umowy kupna czy depozytu. Wpis jest więc niepełny i obarczony poważną wadą.

W 2020 roku, w 40 rocznicę narodzin Solidarności, apelowałem zarówno do kierownictwa Narodowego Muzeum Morskiego, jak i organizatorów ECS, aby powołać okrągły stół w sprawie przyszłości Tablic 21 postulatów. NMM nie odpowiadało na wielokrotnie ponawiane zaproszenie do rozmów. Nasz pomysł dialogu na temat Tablic podchwycił Senat RP. W 40 rocznicę podpisania Porozumienia Gdańskiego, 31 sierpnia 2020 roku, w ECS odbyło się wyjazdowe posiedzenie Komisji Kultury i Środków Przekazu Senatu RP z udziałem marszałka Senatu RP Tomasza Grodzkiego i innych przedstawicieli prezydium Senatu, na którą zostali zaproszeni przedstawiciele NMM i MKiDN, pozostali organizatorzy ECS, autorzy Tablic, eksperci prawa autorskiego oraz reprezentanci ECS. Nikt ze strony NMM i MKiDN na to posiedzenie nie przybył. Dialog został zbojkotowany.

W przyjętym stanowisku senatorowie podkreślili, że oryginalne Tablice 21 postulatów są najważniejszym eksponatem wystawy stałej ECS i powinny pozostać jej integralną częścią, zgodnie z wolą autorów.

Wobec ambicji umieszczenia Tablic w historycznej Sali BHP stanowczo podkreślamy, że:

• historycznie Tablice nigdy się tam nie znajdowały – od 18 sierpnia 1980 roku były eksponowane na Bramie nr 2
• Sala BHP nie ma nic wspólnego z Narodowym Muzeum Morskim, domagającym się zwrotu Tablic, jest w gestii Instytutu Dziedzictwa Solidarności (istniejącego od sierpnia 2019)
• Misją NMM jest „gromadzenie i zabezpieczanie kulturowego oraz technicznego dziedzictwa morskiego, a także upowszechnianie szeroko rozumianej wiedzy morskiej poprzez realizację działań muzealnych obejmujących badania naukowe, edukację oraz przygotowywanie wystaw stałych i czasowych” (za: https://nmm.pl/o-muzeum/wizja-i-misja/), co nie uwzględnia prezentowania historii Solidarności
• Wystawa stała ECS, której częścią od początku były Tablice 21 postulatów, została sfinansowana ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. To ECS jest w Polsce i Europie główną instytucją publiczną dokumentującą historię rewolucji Solidarności.

Wyrażamy nadzieję, że integralność wystawy stałej Europejskiego Centrum Solidarności – która doceniona została Nagrodą Dziedzictwa Europejskiego EUROPA NOSTRA (2021) i Nagrodą Muzealną Rady Europy (2016), a od momentu otwarcia zwiedziło ją ponad 1,2 miliona osób z Polski, Europy i świata – nie zostanie naruszona.

Basil Kerski, dyrektor Europejskiego Centrum Solidarności