Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski to kryptolodzy, absolwenci Uniwersytetu Poznańskiego, którzy złamali szyfr Enigmy. W piątek, 24 września, w Collegium Martineum Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu otwarto ekspozycję ich imienia. Uczelnia jest partnerem tej inwestycji.
W wydarzeniu wziął udział marszałek województwa wielkopolskiego Marek Woźniak. Symbolicznego otwarcia Centrum Szyfrów Enigma dokonali: prezydent Poznania Jacek Jaśkowiak i dyrektor Poznańskiego Centrum Dziedzictwa Monika Herkt. Obecny na uroczystości prof. dr hab. Tadeusz Wallas, prorektor UAM, mówił, że Centrum jest innowacyjnym pomnikiem: – Przy jego pomocy oddajemy hołd kryptologom z Uniwersytetu Poznańskiego, którzy dokonali istotnego odkrycia, poznali technikę, przy pomocy której Enigma kodowała wiadomości. Jesteśmy pewni, że dzięki temu przebieg II wojny światowej był inny, niż mógłby być. Potwierdzają to badania historyczne – podkreślał prorektor i podziękował wszystkim, którzy byli zaangażowani w powstanie Centrum Szyfrów. – Centrum, które otwieramy, jest wyrazem uznania dla nauki, bo to dzięki matematyce, dzięki teoriom matematycznym złamano to, co wydawało się nie do złamania. Było to możliwe dlatego, że w Uniwersytecie Poznańskim utworzona została szkoła matematyczna, która działała w ramach Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego, założona przez znakomitego matematyka prof. Zdzisława Krygowskiego. Nasz uniwersytet bardzo wiele mu zawdzięcza – mówił prorektor. Zarówno prof. Tadeusz Wallas, jak i prezydent Jacek Jaśkowiak, podczas uroczystości zwrócili uwagę na rolę prof. UAM dra hab. Andrzeja Lesickiego, który jako rektor uczelni rozpoczął współpracę z Miastem, co doprowadziło do powstania Centrum.
Centrów Szyfrów Enigma to nie jedyna inicjatywa podjęta przez UAM promująca osiągnięcia wybitnych absolwentów Uniwersytetu Poznańskiego. W 1983 roku w budynku Collegium Minus uroczyście odsłonięto tablicę pamięci Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego. W 1999 roku na Wydziale Matematyki i Informatyki UAM powstało Centrum Kryptologii. Dzięki staraniom uczelni udało się także wydać drukiem wspomnienia Mariana Rejewskiego. Na początku 2008 roku Wydział Matematyki i Informatyki UAM z okazji 75. rocznicy złamania szyfru niemieckiej maszyny kodującej Enigma zorganizował cykl corocznych wykładów z informatyki ich imienia. Ponadto, w 2018 roku, UAM uhonorował pośmiertnie Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego medalem Alumno bene merenti dla najwybitniejszych absolwentów uczelni.
Od 2007 roku przed CK Zamek można oglądać pomnik kryptologów. O ich upamiętnienie w formie utworzenia miejsca w Poznaniu zabiegał Szymon Mazur, ówczesny dziennikarz Radia Merkury. W lutym 2018 r. władze UAM zawarły z Miastem i CTK Trakt umowę o użyczeniu części pomieszczeń Collegium Martineum na potrzeby przyszłego muzeum.
Centrum Szyfrów Enigma łączy historię ze współczesnością. Opowiada o sukcesie polskich matematyków i ich wkładzie w zwycięstwo aliantów w II wojnie światowej. Upowszechnia go i osadza w historii szyfrów oraz zmian technologicznych – rozwoju świata komputerów i matematyki. Ekspozycja CSE składa się z trzech części. W pierwszej przedstawiono historię szyfrów na przestrzeni dziejów. W drugiej pokazana została historia złamania kodów Enigmy przez polskich matematyków. Trzecia część ekspozycji pokazuje rewolucję informatyczną, która dokonała się po II wojnie światowej za sprawą wytężonej pracy kryptologów i trwa do dziś. Na zwiedzających czeka intelektualne wyzwanie, przygotowane dla nich na nowoczesnej, obfitującej w multimedia ekspozycji z wieloma interaktywnymi elementami.
Koszt zaprojektowania i realizacji Centrum Szyfrów Enigma to ponad 30 mln zł, z czego ok. 16 mln pochodzi z budżetu Miasta, ponad 4 mln przeznaczył na inwestycję Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a niewiele ponad 10 mln pochodzi ze środków Unii Europejskiej.
Centrum mieści się w budynku Collegium Martineum UAM, ul. Święty Marcin 78. Operatorem CSE jest Poznańskie Centrum Dziedzictwa.
