Opieka nad grobami osób zasłużonych dla naszej ojczyzny, zwłaszcza przed dniem Wszystkich Świętych, nie jest niczym nowym, ani nadzwyczajnym. Od lat miejsca pochówków bohaterów czasu wojny, ale i osób które swoją pracą w czasach pokoju wniosły wiele dla wspólnego dobra są odwiedzane przez uczniów, harcerzy i żołnierzy. W organizację lekcji na gdańskich cmentarzach zaangażowani są historycy związani z Muzeum Gdańska.
– Po II wojnie światowej Gdańsk stał się nowym domem dla wielu przybyszów z Polski centralnej i przedwojennych województw wschodnich. Byli wśród nich żołnierze Armii Krajowej, którym udało się uniknąć aresztowania przez sowietów lub tacy, którzy wiązali się z Gdańskiem po wieloletnich zsyłkach. Choć łączyła ich służba w Armii Krajowej i Gdańsk ich losy trudno ująć w jeden schemat. Niektórzy żyli bardzo skromnie, inni całkiem dobrze radzili sobie w nowej rzeczywistości. Często po śmierci jedynymi osobami, które odwiedzały ich groby byli koledzy z oddziału. Gdy i ich zabrakło, opiekę sprawują szkoły, instytucje, fundacje i stowarzyszenia – mówi dr Janusz Marszalec, zastępca dyrektora Muzeum Gdańska, pomysłodawca akcji.
Lekcje pamięci dla gdańskiej młodzieży
Działalność edukacyjna Muzeum Gdańska przybiera różne formy. Oprócz lekcji, wykładów i imprez plenerowych coraz większą popularność zyskują spacery. Akcja „Cmentarze bohaterów” łączy w sobie muzealną lekcję, wolontariat i spotkanie ze świadkiem lub uczestnikiem wydarzeń. Upływ czasu jest nieuchronny, dlatego już dziś przydaje się stale rozwijane Gdańskie Archiwum Historii Mówionej, wykorzystywane choćby podczas spacerów organizowanych w ramach obchodów rocznicy powołania Armii Krajowej.
– Pierwszą lekcję na gdańskim Cmentarzu Srebrzysko zorganizowaliśmy wspólnie z Wiesławem Gierłowskim w 2011 roku, znanym artystą, historykiem sztuki, wieloletnim przyjacielem Muzeum Bursztynu. Nie tak powszechnie znanym elementem biografii Wiesława Gierłowskiego była jego służba w 77 pułku piechoty AK. Było czymś niezwykłym móc wysłuchiwać opowieści Gierłowskiego o operacji „Ostra Brama” w ramach „Akcji Burza” tuż nad grobem jego dowódcy, komendanta okręgu Nowogródek, cichociemnego Adama Szydłowskiego „Poleszuka”. Te historie przekazujemy następnie uczniom podczas naszych spotkań – mówi Mateusz Jasik, kierownik Wartowni Nr 1 – Oddziału Muzeum Gdańska.
Lekcja wrażliwości dla wszystkich
W poprzednich edycjach kombatanci, uczniowie i historycy odwiedzali groby żołnierzy Armii Krajowej i powojennego podziemia niepodległościowego. Tylko raz, w 2020 roku ze względu na troskę o zdrowie weteranów i młodzieży, wizyta przyjęła kameralną formę w gronie przyjaciół Muzeum. Podczas tegorocznej edycji uczestnicy odwiedzili miejsca pochówku osób walczących na frontach II wojny światowej, ale i zasłużonych w pracy naukowej oraz społecznej, w tym związanych z opozycją demokratyczną.
– Podczas kilkugodzinnej lekcji jesteśmy w stanie odwiedzić i uporządkować tylko kilka grobów. Dla mnie najważniejsze jest jednak to, aby moi uczniowie, gdy już będą odwiedzać cmentarze wraz ze swoimi rodzicami, nie przechodzili obojętnie obok miejsc, gdzie są pochowani żołnierze kampanii polskiej 1939 r., Polskiego Państwa Podziemnego, żołnierze generała Andersa i generała Maczka. Zawsze mi zależało na tym, aby docenili, że są ostatnim pokoleniem, które może jeszcze porozmawiać z bohaterami II wojny światowej i pamiętali co im zawdzięczają – mówi Mikołaj Wysiecki, nauczyciel historii i WoS SP 60 w Gdańsku, partner wydarzenia.
Tekst: Mateusz Jasik / Muzeum Gdańska
