O Warszawie z nieoczywistej perspektywy opowiedzą trzy nowości książkowe Muzeum Warszawy. W poznawaniu różnych epok i dziedzin życia miasta pomogą ich główni bohaterowie: Konrad Brandel i jego wynalazek fotorewolwer, projektantka mody Grażyna Hase oraz fotografka Celina Osiecka. Powrócił także Błażej Brzostek i dodruk głośnej biografii miasta Wstecz. Historia Warszawy do początku, dostępnej od niedawna również w formie elektronicznej.
Książki wydawnictwa Muzeum Warszawy zagoszczą na Targach Książki w Warszawie na stoisku nr 3 współdzielonym z Fundacją Bęc Zmiana i Narodowym Instytutem Architektury i Urbanistyki. Zapraszamy między 26 a 29 maja na Plac Defilad i do Pałacu Kultury i Nauki.
Konrad Brandel. Fotorewolwer
Fotorewolwer, aparat Konrada Brandla (1838–1920), w rękach swojego konstruktora okazał się narzędziem doskonałym do pochwycenia realiów i atmosfery nowoczesnego miasta, Warszawy końca XIX stulecia. Momentalne zdjęcia Brandla wyznaczają początek fotografii znanej nam wszystkim. Nie profesjonalnej, upozowanej i wyretuszowanej, ale zwyczajnej, utrwalającej nie tylko zdarzenia doniosłe, ale także powszednie, często przypadkowe; pokazującej ludzi zajętych codziennością, często nieświadomych, że ktoś im się przygląda.
Zdjęcia Brandla nazwać można fotografią uliczną z końca XIX wieku: tematem są uchwycone na gorąco sceny z życia miejskiego i niepozowanie postaci w przestrzeni publicznej. Patrząc na zdjęcia Brandla można przenieść się na warszawskie trotuary, brukowane ulice i Pole Mokotowskie 130 lat temu, podejrzeć spacerowiczów w Łazienkach Królewskich i Ogrodzie Saskim, kibiców wyścigów konnych i uczestników regat na Wiśle.
Wyjątkowy wybór 120 zdjęć wykonanych fotorewolwerem uzupełniają eseje Moniki Michałowicz i dr. Piotra Kubkowskiego, które przybliżają postać Brandla i Warszawę końca XIX wieku. Michałowicz opisuje praktykę fotograficzną Brandla, cenionego fotografa studyjnego i portrecisty, który w l. 80. XIX w. ruszył w miasto z własnym wynalazkiem – fotorewolwerem. Sytuuje go w szerszym kontekście fotografii końca XIX i początku XX wieku, ale też w życiu kulturalnym Warszawy tamtego czasu. Kubkowski pisze o Warszawie przełomu wieków – wielojęzycznym mieście kontrastów, o szerokim przekroju społecznym. Ponadto w książce umieszczone zostały cytaty z prasy z lat 80. i 90. XIX wieku o Brandlu, jego wynalazku i fotografiach.
Fotografii XIX-wiecznej rzadko poświęcane są osobne publikacje, a Fotorewolwer to książka wyjątkowa także dzięki nowoczesnemu projektowi Martyny Wyrzykowskiej. Modernistyczne fonty i dużo wolnej przestrzeni pozwalają dostrzec nie tylko sceny ujęte na zdjęciach, ale także same fotografie. To 130-letnie przedmioty – odbitki na papierze kolodionowym wykonane metodą stykową ze szklanych negatywów, naklejone na karton – z nierównymi brzegami, bez wyretuszowanych uszkodzeń, różnorodne w kolorystyce, niektóre z utrwalonymi odciskami palca, zapewne samego Brandla. Ograniczone do minimum zabiegi konserwatorskie i edytorskie podkreślają unikalność efektów pracy fotorewolweru i jego operatora, Konrada Brandla.
Grażyna Hase. Zawsze w modzie
W książce Grażyna Hase. Zawsze w modzie twórczość i ścieżka zawodowa projektantki zostały poddane pogłębionej analizie z kilku perspektyw, m.in. historii mody w PRL-u, tajemnic warsztatu, fotografii. Publikacja pod redakcją Agnieszki Dąbrowskiej dopełnia i poszerza tematy poruszane na wystawie Grażyna Hase. Zawsze w modzie (Muzeum Warszawy, 28.04-11.09.2022).
W książce znalazły się teksty autorstwa Agnieszki Dąbrowskiej, dr Aleksandry Jatczak-Repeć, Joanny Reginy Kowalskiej, dr Małgorzaty Możdżyńskiej-Nawotki i dr. Piotra Szaradowskiego.
Publikacja jest bogato ilustrowana, uzupełniona o obszerną bibliografię i kalendarium, a także krótkie autorskie komentarze Grażyny Hase o szyciu i projektowaniu strojów, modelingu, podróżach, doświadczeniach zawodowych – spisane specjalnie na potrzeby książki.
To gratka zarówno dla miłośniczek i miłośników Grażyny Hase i jej projektów, jak i dla tych, którzy dopiero poznają tę niezwykłą postać.
Celina Osiecka. Usługi fotograficzne
Fotografka Celina Osiecka jest autorką tysięcy portretów warszawianek i warszawiaków. W 1968 roku uzyskała tytuł Mistrza rzemiosła w dziedzinie fotografowanie, a następnie otworzyła własny zakład, który prowadzi nieprzerwanie do dziś. Fotografie autorstwa Celiny Osieckiej można zobaczyć na wystawie w Muzeum Warszawskiej Pragi (14.05-
16.10.2022), której towarzyszy publikacja pod tym samym tytułem: Celina Osiecka. Usługi fotograficzne.
Celina Osiecka w rozmowie z kuratorką wystawy Antoniną Gugałą opowiada o zakładzie fotograficznym na warszawskiej Saskiej Kępie oraz przybliża tradycyjne techniki wykonywania, wywoływania i retuszowania zdjęć. Dzięki temu możemy odkryć cenny fragment historii warszawskiej fotografii rzemieślniczej, a towarzyszący rozmowie krótki słownik pojęć związanych z tą dziedziną pokazuje ją w szerszym kontekście. Ponadto w książce znalazł się wybór portretów wykonanych przez Celinę Osiecką podczas 50 lat działalności zakładu fotograficznego na Saskiej Kępie.
Błażej Brzostek: Wstecz. Historia Warszawy do początku
Po niemal 50 latach od ostatniej przekrojowej publikacji dotyczącej historii Warszawy ukazuje się Wstecz. Historia Warszawy do początku. Błażej Brzostek podważa niejeden ugruntowany obraz miasta, eksperymentuje z formą, proponując tytułowe spojrzenie Wstecz – od roku 2021 do średniowiecznych początków miasta.
Odwrócenie zwyczajowego porządku opowiadania historii pomaga autorowi wymknąć się tradycyjnej narracji i roli wszystkowiedzącego dziejopisa.
– Przeszłość nie istnieje – przypomina nam Błażej Brzostek. – Istnieją tylko jej ślady, które oglądamy w czasie teraźniejszym. Istnieje opowieść tworzona przez rodziców, historyków, polityków i duchownych dla edukacji, emocji, umocnienia w wierze.
Licząca niemal 800 stron książka składa się z 65 rozdziałów opatrzonych datami, od 2021 do 1339. Na drodze od dziś „do początku”, Brzostek nie odmierza równo kroków. Wybiera swobodnie lata, przy których się zatrzymuje. Rozpoczyna od obrazu Warszawy z lat 20. XXI wieku, cofa się do transformacji lat 90. XX wieku, zanurza w PRL, okres wojny, niepodległości, potem zaboru, zagląda do czasów nowożytnych, aby na końcu dotrzeć do średniowiecznych początków miasta.
Dotychczasowe syntezy i prace naukowe na temat dziejów Warszawy są obecne w tle książki – autor sięga do nich jednak najczęściej po to, aby uzmysłowić, że są tylko interpretacjami, a każda z nich powstała pod wpływem danej sytuacji i potrzeby czasu. Brzostek proponuje wielowątkową i pełną dygresji opowieść, na którą składają się sugestywne obrazy miejsc i życia mieszkańców. Zobaczymy więc ulicę Marszałkowską w 1945 roku, widok z kopuły kościoła ewangelickiego z 1857 roku czy miasto z perspektywy pierwszego lotu balonem w 1789 roku. Zajrzymy do gabinetu Edwarda Gierka, do prywatnych mieszkań, na podwórka dziewiętnastowiecznych kamienic i do sklepionych izb kupców na Rynku Starego Miasta. Autor oddaje głos różnym bohaterom i bohaterkom, pozwala spojrzeć na miasto oczami przybyszów z zagranicy, sięga do reportaży, tekstów prasowych, pamiętników i wspomnień, np. Marii Dąbrowskiej, Zdzisława Beksińskiego, Agnieszki Osieckiej czy Leopolda Tyrmanda. Ukazuje też losy zwykłych mieszkańców miasta, pozornie mało istotnych, a jednak tworzących mikrohistorie Warszawy. Subiektywny i zmienny rytm tej podróży sprawia, że zamiast kalendarium powstała opowieść bliższa biografii.
Nagrody i nominacje:
- Książka Roku magazynu Literackiego Książki – nagroda
- Nagroda Literacka m.st. Warszawy w kategorii Książka o tematyce warszawskiej – nominacja, wręczenie nagród: 18 czerwca
- Najpiękniejsze Polskie Książki Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek – nominacja, wręczenie nagród: 26 maja.
Błażej Brzostek – historyk, badacz historii społecznej i dziejów miast, wydał między innymi książki o życiu robotników
warszawskich w latach stalinizmu („Robotnicy Warszawy. Konflikty codzienne”, 2002), o przestrzeni publicznej stolicy w epoce Gomułki („Za progiem”, 2008), o jadaniu w PRL („PRL na widelcu”, 2010), o paralelnej historii Bukaresztu i Warszawy („Paryże Innej Europy”, 2015). Mieszka na Żoliborzu, pracuje na Uniwersytecie Warszawskim i w Narodowym Instytucie Architektury i Urbanistyki.
