Trzy wyjątkowe wystawy, międzynarodowe forum i nowe publikacje – rok 2025 w Międzynarodowym Centrum Kultury obfitować będzie w wydarzenia, które odkryją przed publicznością fascynujące historie sztuki i dziedzictwa Europy Środkowej.
W 2025 roku MCK planuje otwarcie trzech wystaw. W ramach Sezonu Kulturalnego Polska–Rumunia 2024–2025 zaprezentowana zostanie ekspozycja „Śmiejąc się jednym, płacząc drugim okiem. Sztuka Rumunii w kolekcji Ovidiu Șandora” (7 marca – 20 lipca). To unikalna opowieść o sztuce i artystach Rumunii ostatniego stulecia, ukazująca ludzkie losy na tle burzliwej i pełnej paradoksów historii tego kraju. Tak wyjątkowy wybór prac i artystów — począwszy od klasyków awangardy po najważniejszych twórców współczesnych — pojawi się w Polsce po raz pierwszy.
Jesień to czas dwóch równoległych pokazów. Wystawa „Constantin Brâncuși. Fotografie z kolekcji Davida Groba” (wrzesień – listopad), będzie fascynującą podróżą w świat Constantina Brâncușiego, jednego z najważniejszych artystów XX wieku, ukazującą zarówno jego słynne rzeźby, jak i unikalne podejście do fotografii, które zrewolucjonizowało sposób postrzegania sztuki. Ekspozycja „Ludovít Fulla i słowacki modernizm” (wrzesień – grudzień) to prezentacja prac jednego z najważniejszych twórców słowackich, niezwykłej artystycznej osobowości, pioniera nowoczesności, który jednocześnie nie stronił od nawiązań do rodzimego folkloru, tematyki religijnej czy sztuki średniowiecza.
Nowy rok to także nowości wydawnicze MCK. W ramach serii ISTER ukażą się dwie książki – „Archipelag Jugosławia. Zapiski i myśli podróżne” słoweńskiego pisarza Drago Jančara oraz „Złoto i srebro Zadaru. Eseje o sztuce” Miroslava Krležy. Ponadto wydane zostaną „Warszawskiego getto. Miejsca pamięci” Michała Krasuckiego (seria Heritologia) i „Karpaty” Macieja Janowskiego, jako kolejny tom w cyklu Biblioteka Europy Środka. Ukażą się również trzy numery czasopisma „Herito” pod roboczymi tytułami: Dziedzictwo pokopalniane (56), Miasta graniczne (57), Banat (58).
Ważnym wydarzeniem wiosny będzie odbywające się w kwietniu międzynarodowe Forum „Bezpieczne dziedzictwo kultury – Europejskie wyzwania wojenne i kryzysowe”. Konferencja, której partnerem i miejscem obrad będzie MCK, została wpisana do krajowego programu Polskiej Prezydencji w Radzie Unii Europejskiej. Jej głównymi założeniami są m.in. promocja dokonań Polski, jako kraju dbającego o dziedzictwo kulturowe w zagrożeniu oraz przedstawienie katalogu polskich działań pomocowych w ochronie i ratowaniu zbiorów Ukrainy wraz z propozycjami powojennej odbudowy.
Wszystkim wystawom prezentowanym w Galerii MCK towarzyszy bogaty program, na który składają się wykłady, warsztaty, oprowadzania, lekcje galeryjne, spacery, zajęcia dla dzieci, młodzieży i dorosłych/seniorów. Poszczególne projekty realizowane są stacjonarnie, a także online. Niezmiennie prowadzone są działania mające na celu dostosowanie oferty kulturalnej i budynku MCK dla osób z różnymi potrzebami. Kontynuowana będzie 19. i zainaugurowana zostanie 20. edycja studiów podyplomowych Akademia Dziedzictwa. Realizowane będą również projekty skierowane do ukraińskojęzycznych krakowian w ich ojczystym języku oraz trzecia edycja Akademii Dziedzictwa dla Ukrainy – projektu szkoleniowego dla ukraińskich przedstawicieli kadr instytucji kultury.
WYSTAWY MCK w 2025 roku
„Śmiejąc się jednym, płacząc drugim okiem. Sztuka Rumunii w kolekcji Ovidiu Șandora”
7 marca – 20 lipca 2025, kuratorzy: dr Łukasz Galusek, dr Monika Rydiger, Ovidiu Șandor
Wystawa wybranych prac pochodzących z wyjątkowych zbiorów Ovidiu Șandora – kolekcjonera z Timișoary, który dostrzega nie tylko dawne gwiazdy, takie jak Brâncuși, Tzara czy Brauner, lecz także twórców przeoczonych, na których historia nie spojrzała przychylnym okiem, albo dopiero debiutujących. Ekspozycja poprzez sztukę Rumunii ostatniego stulecia opowie przede wszystkim o kraju i o ludziach. Taki wybór prac i artystów — począwszy od klasyków awangardy po najważniejszych twórców współczesnych — pojawia się w Polsce po raz pierwszy. Pozwala on ujrzeć w dziełach fragmenty ludzkich losów, które układają się w swego rodzaju portret zbiorowy. W opowieść nie tyle o sztuce, ile o artystach – uwikłanych w pełen zwrotów bieg trudnej i pełnej paradoksów historii Rumunii.
Wystawa jest częścią Sezonu Kulturalnego Polska–Rumunia 2024–2025.
„Constantin Brâncuși. Fotografie z kolekcji Davida Groba”
wrzesień – listopad 2025, kuratorki: Karolina Wójcik, Doïna Lemny
Wystawa będzie fascynującą podróżą w świat Constantina Brâncușiego, jednego z najważniejszych artystów XX wieku, ukazującą zarówno jego słynne rzeźby, jak i unikalne podejście do fotografii, które zrewolucjonizowało sposób postrzegania sztuki.
Brâncuși, znany przede wszystkim jako rzeźbiarz, był również utalentowanym fotografem, który potrafił mistrzowsko uchwycić formę, światło i przestrzeń. Jego fotografie to nie tylko dokumentacje własnych prac, lecz także odrębne dzieła sztuki, w których każdy kadr staje się wyrazem jego estetyki oraz filozofii artystycznej. Wystawa zaprezentuje szeroki wachlarz zdjęć, które ukazują zarówno ikoniczne rzeźby tego artysty, jak i intymne chwile z codziennego życia, pozwalając widzom na głębsze zrozumienie tej twórczości.
„Ludovít Fulla i słowacki modernizm”
wrzesień – grudzień 2025, kuratorki: Natalia Żak, Zuzana Gažíková
Prezentacja prac jednego z najważniejszych twórców słowackich. Ľudovít Fulla był pionierem nowoczesności, jednocześnie nie stronił od nawiązań do rodzimego folkloru, tematyki religijnej czy sztuki średniowiecza. Związany z Bratysławą, gdzie w latach trzydziestych XX wieku współtworzył porównywaną z Bauhausem Szkołę Sztuki i Rzemiosła, jak i z położonym u stóp Karpat Rużomberkiem, gdzie przeniósł się w latach sześćdziesiątych minionego wieku. Uprawiał malarstwo, grafikę, projektował scenografie teatralne, a także ilustracje książek dla dzieci, na których wychowały się całe pokolenia Słowaków. Wystawa będzie opowieścią o niezwykłej artystycznej osobowości, ale również o słowackiej tożsamości i narodowych mitach. Przekrojowy charakter prezentacji dopełnią prace wybranych twórców słowackich wchodzące w dialog z dorobkiem Fulli.
Wystawa w Galerii MCK przygotowywana we współpracy ze Słowacką Galerią Narodową w Bratysławie.
Forum „Bezpieczne dziedzictwo kultury – Europejskie wyzwania wojenne i kryzysowe” – kwiecień 2025
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej, przy współudziale wielu krakowskich instytucji, organizują międzynarodowe forum. Konferencja, której partnerem i miejscem obrad będzie MCK, została wpisana do krajowego programu Polskiej Prezydencji w Radzie UE.
W jej trakcie przewidziano prezentacje projektów i programów ochrony zagrożonego dziedzictwa kultury, inicjatyw regionalnych, katalogu wspólnych działań środowiska cywilnego i służb mundurowych w ramach Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności. Ponadto na przykładzie szczególnie cennego zabytku Krakowa pokazane zostaną praktyczne aspekty ochrony przeciw pożarowej obiektu i zbiorów oraz współdziałania zespolonych służb, inspekcji i straży w realizacji zadań ochronnych. Konferencja ma też na celu promowanie dokonań Polski jako kraju dbającego o dziedzictwo kulturowe w zagrożeniu oraz przedstawienie katalogu polskich działań pomocowych w ochronie i ratowaniu zbiorów Ukrainy wraz z propozycjami powojennej odbudowy.
Programy edukacyjne towarzyszące wystawom
Do każdej wystawy prezentowanej w Galerii MCK przygotowywany jest związany z nią program edukacyjny, na który składają się lekcje galeryjne, warsztaty, wykłady oraz spacery dla dzieci, młodzieży i dorosłych/seniorów. Poszczególne projekty realizowane są stacjonarnie, a także online.
Dostępność w MCK
Od kilku lat MCK prowadzi działania dostosowujące ofertę kulturalną i sam budynek dla osób z różnymi potrzebami. W przestrzeniach, w których odbywają się wydarzenia, likwidowane są bariery architektoniczne. Konferencje, wernisaże wystaw oraz niektóre wykłady tłumaczone są na Polski Język Migowy. Podczas zwiedzania wystaw można skorzystać z audiodeskrypcji oraz przewodnika w PJM dostępnego na tablecie lub własnym urządzeniu mobilnym. Aby poprawić komfort zwiedzania osób w spektrum autyzmu, wprowadzono „ciche godziny”. W kasie galerii można bezpłatnie skorzystać z różnych narzędzi ułatwiających zwiedzanie. Budynek MCK wyposażony jest w pętle indukcyjne, które znajdują się w recepcji, bibliotece, kasie galerii oraz w sali konferencyjnej „Pod Kruki”. Bezpłatnie dostępna jest także usługa zdalnego tłumacza Polskiego Języka Migowego. W roku 2025 kontynuowany będzie cykl „Dostępna niedziela” w MCK, podczas którego odbywają się warsztaty i oprowadzania dla osób z różnymi potrzebami.
Wydarzenia w języku ukraińskim
Od 2017 roku część programu MCK dostępna jest dla ukraińskojęzycznych krakowian w ich ojczystym języku. W roku 2025 zaplanowano: „Słówka i pędzle. Uczymy się od siebie” – integracyjne warsztaty edukacyjne przeznaczone dla najmłodszych uczestników. Podczas zajęć wykonują oni prace plastyczne oraz mają szansę uczyć się języków polskiego i ukraińskiego. Ukraińskie ślady w Krakowie – spotkania tematyczne połączone z warsztatami artystycznymi, podczas których uczestnicy poznają wspólne, polsko‑ukraińskie dziedzictwo, prowadzą dyskusje, dzielą się wiedzą oraz rozwijają umiejętności manualne. Zajęcia są przeznaczone dla osób w każdym wieku i odbywają się w przyjaznej, swobodnej atmosferze. „Spaceruj z nami” – cykl spacerów miejskich po dzielnicach Krakowa organizowanych w okresie wiosenno‑letnim. Trasy prowadzą zarówno przetartymi szlakami, jak i nieznanymi zakątkami miasta.
PUBLIKACJE MCK w 2025 roku
Michał Krasucki
„Warszawskie getto. Miejsca pamięci”
Powstanie w getcie warszawskim było największym aktem zbrojnego oporu Żydów przeciwko Niemcom podczas drugiej wojny światowej, podjętym w rezultacie decyzji okupantów o zlikwidowaniu getta. Michał Krasucki, historyk sztuki i stołeczny konserwator zabytków, któremu szczególnie bliska jest historia architektury XIX i XX wieku oraz dziedzictwo Warszawy, stworzył osobisty atlas pustki, miejsc pamięci i architektury.
Ósmy tom serii Heritologia pod redakcją Jacka Purchli i Agaty Wąsowskiej‑Pawlik.
Drago Jančar
„Archipelag Jugosławia. Zapiski i myśli podróżne”
Ze słoweńskiego przełożył Nikodem Szczygłowski
Zbiór esejów słoweńskiego pisarza, który już od pół wieku opowiada historię swojego małego narodu w kontekście spraw, które tak naprawdę są bliskie i zrozumiałe dla znacznej części Środkowoeuropejczyków. Eseje pochodzą z różnego czasu. Niektóre są starsze, jak „Atlas” lub „Dusza Europy”, niektóre całkiem nowe – jak tytułowy esej „Archipelag Jugosławia” nawiązujący wprost do „Wspomnień o Jugosławii” – i wyjątkowo aktualne, jak esej „Straszna zemsta”, w którym autor dzieli się swoimi refleksjami z pierwszych dni rosyjskiej inwazji na Ukrainę. Drago Jančar zabiera czytelnika w podróż – nie tylko między wyspami jugosłowiańskiego „archipelagu”, lecz także nad Bosfor, na pola Flandrii albo do Triestu. Jest to też podróż w czasie – do Krakowa z 1968 roku i Warszawy lat 80. XX wieku, do austriackiej Galicji Josepha Rotha czy do światów Iva Andricia i Jamesa Joyce’a.
Drugi tom serii ISTER.
Miroslav Krleža
„Złoto i srebro Zadaru. Eseje o sztuce”
Z chorwackiego przełożył Maciej Czerwiński
Nie ma w literaturze polskiej pisarza, który dorównywałby roli Miroslava Krležy i skali jego działalności w kulturze chorwackiej. Jego dzieła zebrane liczą przeszło trzydzieści opasłych tomów, a większa część zapisków autobiograficznych wciąż nie została ogłoszona. Maciej Czerwiński stara się przybliżyć tę niezwykłą postać polskiemu czytelnikowi. Książka składa się z tekstu prof. Czerwińskiego podsumowującego dorobek pisarza oraz czterech esejów samego Krležy. Dwa wczesne teksty odnoszą się do znakomitych artystów okresu przedwojennego, Ivana Meštrovicia i Krsto Hegedušicia, kolejne dwa, powstałe w epoce powojennej gorączki, omawiają sztukę średniowieczną, która w komunistycznym państwie, co można uznać za paradoks, miała artykułować dziedzictwo kulturowe będącej poza blokami porządku zimnowojennego Jugosławii. Krleža tworzy swoją wizję w negacji Zachodu – jego imperializmu i kolonializmu, artykułując przy tym prawa polityczne i moralne Słowian oraz innych Europejczyków Środka.
Trzeci tom serii ISTER.
Maciej Janowski
„Karpaty”
Góry, podzielone obecnie między osiem środkowoeuropejskich państw, były w przeszłości zarówno naturalnym murem, jak i mostem między ludźmi, społecznościami i kulturami. Burzliwe dzieje, liczne zawirowania i częste zmiany granic ukształtowały fascynującą karpacką mozaikę, po raz pierwszy ujętą i opisaną w całości – historię gór i przebogatą historię ludzi, których te góry uformowały.
Dwudziesty trzeci tom serii Biblioteka Europy Środka pod redakcją Jacka Purchli.
Herito. Dziedzictwo, kultura, współczesność
Jedyne w swoim rodzaju forum dyskusji o dziedzictwie, kulturze, współczesności i przyszłości. W 2025 roku ukażą się kolejne trzy numery czasopisma. Robocze tematy nadchodzących wydań to: Dziedzictwo pokopalniane (56), Miasta graniczne (57), Banat (58).
Albumy poświęcone wystawom
„Śmiejąc się jednym, płacząc drugim okiem. Sztuka Rumunii w kolekcji Ovidiu Șandora” (wersja polsko-angielska)
„Constantin Brâncuși. Fotografie z kolekcji Davida Groba” (wersja polsko-angielska)
„Ludovít Fulla i słowacki modernizm” (wersja polsko-angielska)
Dorota Korohoda
