Wystawa czasowa Muzeum Miejskiego w Tychach „Księżniczki i dziewczyny”, uzyskała wyróżnienie Marszałka Województwa Śląskiego za wydarzenie muzealne roku 2021 w kategorii „wystawy”. Uroczystość wręczenia nagród odbyła się 10 listopada 2022 roku w Sali Sejmu Śląskiego w Katowicach.
Wystawa, którą można było oglądać od 14 maja do 16 października 2021 roku, podejmowała ważne, ale często zapomniane i słabo wybrzmiewające, wątki śląskiej i kobiecej tożsamości. Co istotne, były prezentowane w nowatorskiej formule. Ta propozycja wystawiennicza była skierowana nie tylko do śledzących trendy w sztuce współczesnej, ale poruszała też ważne wątki lokalnej herstorii w szerszym europejskim kontekście, pokazując ich wagę i aktualność.
Wystawa była prezentacją twórczości dwunastu współczesnych artystek, które na zaproszenie kuratorów wystawy – prof. dr hab. Irmy Koziny i dr. Patryka Oczki – podjęły niebanalny dialog z historią, składając swoją twórczością hołd kobietom działającym na przemysłowym Górnym Śląsku w XVIII, XIX i XX wieku.
Ekspozycja prezentowała współczesne artystki twórczo związane z Górnym Śląskiem, pracujące w różnym medium (malarstwo, grafika, projektowanie ubioru, instalacje przestrzenne, wideoart, projektowanie graficzne, projektowanie ubioru, interwencje społeczne). Wśród „dziewczyn” znalazły się: Anita Baenisch-Juda, Judyta Bernaś, Agnieszka Cieślińska-Kawecka, Dorota Hadrian, Ewa de Iulis Błaszak, Ilona Kanclerz, Weronika Siupka, Sybilla Skałuba, Monika Starowicz, Agata Szymanek, Ewa Zawadzka i Joanna Zdzienicka-Obałek.
Z kolei „księżniczki” to zarówno przedstawicielki arystokracji (Daisy Hochberg von Pless) i wielkich śląskich rodów przemysłowców (Waleska von Tiele-Winckler, Matka Ewa von Tiele-Winckler, La Païva – Blanka Henckel von Donnersmarck, Fryderyka Karolina von Reden, Joanna von Schaffgotsch), powojenne tyskie architektki (Hanna Adamczewska-Wejchert i Maria Czyżewska „Murka”), jak i wybitne naukowczynie (noblistka Maria Goeppert-Mayer) i artystki (aktorka Aleksandra Śląska, kostiumolożka Barbara Ptak).
Księżniczki i dziewczyny:
- Hanna Adamczewska-Wejchert / Ewa Zawadzka
- Fryderyka Karolina von Reden, Joanna Schaffgotsch / Monika Starowicz
- Maria Czyżewska „Murka” / Dorota Hadrian
- Helena Gepner-Grażyńska, Barbara Ptak / Irma Kozina
- Aleksandra Śląska / Judyta Bernaś
- Barbara Dziekańska / Sybilla Skałuba
- La Païva – Blanka Henckel von Donnersmarck / Ewa de Julis Błaszak
- Ewa von Tiele-Winckler – Matka Ewa / Agnieszka Cieślińska-Kawecka
- „Śląska księżniczka” / Ilona Kanclerz
- Daisy Hochberg von Pless / Agata Szymanek
- Franciszka Werner, Maria Luiza Merkert / Anita Baenisch-Juda
- Waleska von Tiele-Winckler / Weronika Siupka
- Maria Goeppert–Mayer / Joanna Zdzienicka-Obałek
Zamysł aranżacyjny odnosił się do siły kobiety. Na tle ścian kolorystycznie symbolizujących związek kobiecości z Kosmosem (kobaltowy niebieski), a także wyrażających żeńską cielesność poprzez nawiązanie z jednej strony do delikatności karnacji (róż skory), a z drugiej do impulsywności kojarzącej się z kolorem krwi (czerwień), czy wreszcie sugerujących świętość (złoto) rozmieszczono grafiki, plakaty, obrazy, filmy i stroje upamiętniające wybitne postaci historyczne.
Układ wystawy zrodził się w wyniku skrupulatnej analizy obiektów dostarczonych przez artystki zaproszone do uczestnictwa w tym wielowątkowym przedsięwzięciu. Zaproszonym do projektu twórczyniom nie narzucono żadnej odgórnie ustalonej formuły. Przyjętą przez kuratorów zasadą było równoczesne przedstawienie bohaterek historycznych i ich dialogicznych kontrpartnerek. Dobór postaci nie był przypadkowy, lecz wiązał się tak z zainteresowaniami, jak również charakterem twórczości artystek, którym przypadło w udziale upamiętnienie postaci znanych często jedynie z kilku portretów i kronikarskich lub pamiętnikarskich zapisów.
Jednym z pierwszych pomysłów projektowych było sporządzenie portretów postaci historycznych przypomnianych w przygotowanych do wyeksponowania dziełach, a także zaanonsowanie stosownym portretem poszczególnych twórczyń. Autor aranżacji, Łukasz Błażejewski, zaproponował dwa kształty obramowań portretów: kobiety współczesne umieścił w obrysach prostokątnych, a przywoływane w ich pracach bohaterki z poprzednich wieków uzyskały otoki owalne.
Katalog towarzyszący wystawie zawiera teksty kuratorów – wprowadzające w ideę ekspozycji oraz nakreślające najważniejsze dla jej twórców konteksty – a także biogramy księżniczek i artystek oraz reprodukcje prac. Tekst prof. dr hab. Irmy Koziny prezentuje zamysł i intencję stworzenia wystawy. Tekst dr. Patryka Oczki przybliża lokalne, tyskie konteksty „Księżniczek i dziewczyn”. Dopełnienie stanowi analiza dramaturgii wystawy, w którą wprowadza Irma Kozina. Projektantka katalogu, Zofia Oslislo-Piekarska, podążyła za koncepcją aranżacyjną wystawy autorstwa Łukasza Błażejewskiego i, dobierając odpowiedni język wypowiedzi graficznej, przeniosła zamysł scenograficzny, oddając zarazem wyjątkowość wystawy.
Wystawę przybliża również cykl filmów autorstwa Pawła Wilkołka – wywiadów z zespołem kuratorsko-producenckim oraz zaproszonych do projektu twórczyń, których prace zaprezentowane na wystawie, powstały z myślą o tej ekspozycji i na „zadany” temat. Wszystkie wywiady przeprowadzono w przestrzeni wystawy.
Nagrody Marszałka Województwa Śląskiego za wydarzenie muzealne roku ustanowiono w 2006 roku. Honorowane nimi są instytucje muzealne działające na terenie województwa śląskiego. Nagrody przyznawane są za najwybitniejsze osiągnięcia z zakresu działalności muzealnej w naszym regionie dla podkreślenia wagi ochrony i upowszechniania dziedzictwa kulturowego.
W tegorocznej edycji wpłynęły łącznie 35 zgłoszenia z 15 muzeów województwa śląskiego. Nagrody za wydarzenie muzealne roku przyznawane są w 4 kategoriach: wystawy (13 zgłoszeń), publikacje książkowe (7 zgłoszeń), dokonania z zakresu inicjatyw edukacyjnych oraz popularyzacji dziedzictwa kulturowego, w tym wydawnictwa multimedialne (10 zgłoszeń), dokonania z zakresu konserwacji (5 zgłoszeń).
Wystawa „Księżniczki i dziewczyny”:
- kuratorzy: prof. dr hab. Irma Kozina i dr Patryk Oczko
- aranżacja: Łukasz Błażejewski www.blazejewski.art
- identyfikacja wizualna: Marcin Kasperek KLARstudio.pl
- realizacja filmów towarzyszących wystawie: Paweł Wilkołek www.film-house.pl
- kierownik produkcji: Dorota Kordys
- produkcja: Kazimierz Dudka, Paulina Niemczyk, Monter Henryk Dubis, Drukarnia Raster, NB Reklama Krystian Banik, Punkt EXPO Jarosław Gryc i Adam Szymonek s.c.
- listy Hanny Adamczewskiej-Wejchert i Kazimierza Wejcherta czytali: Paweł Drzewiecki i Alina Bachara
- promocja: Agnieszka Woszczyńska, Gabriela Oleksy.
Podziękowania:
- dla Grzegorza Krawczyka i Janiny Łupkowskiej z Teatru Miejskiego w Gliwicach za wypożyczenie kostiumów Barbary Ptakdla Radosława Kaźmierczaka – www.radoslawkazmierczak.com za fotografię skóry
- dla Konrada Szafirowskiego – www.moremannequins.pl za wypożyczenie manekinów
- dla Marcina Thomanna
- dla Wojciecha Wiertelorza
- dla mieszkańców tyskich mieszkań zaprojektowanych przez Marię Czyżewską za gościnę, której udzielili Dorocie Hadrian.
Katalog:
- autorzy: prof. dr hab. Irma Kozina i dr Patryk Oczko
- fotografie: Barbara Kubska, Artur Pławski oraz fotografie archiwalne
- projekt graficzny i skład: Zofia Oslislo-Piekarska
- rok wydania: 2021
- nakład: 300 egz.
- druk: Zakład Poligraficzny Sindruk, Opole
- papier:
- okładka: Curious Matter Adiron Blue 270 g
- środek: Munken Lynx 130 g
- złożono krojem: Avenir Next, Monarcha
- format: 22,8 cm x 27,8 cm
- liczba stron: 120
- oprawa miękka
- ISBN 978-83-62193-47-9
więcej o wystawie czasowej „Księżniczki i dziewczyny”: https://muzeum.tychy.pl/wystawa/ksiezniczki-i-dziewczyny/
więcej informacji o katalogu: https://muzeum.tychy.pl/produkt/ksiezniczki-i-dziewczyny/
filmy towarzyszące wystawie czasowej „Księżniczki i dziewczyny”: https://www.youtube.com/watch?v=lD4NFalmXvw&list=PLaWtD76Nw_GJSrkxHBfBInWwXXcEoBjod
patroni medialni wystawy czasowej „Księżniczki i dziewczyny”:
