czwartek, 28 sierpnia, 2025

Upamiętnienie Mariana Pelczara

W Oliwie, przy ul. Grottgera 9 pojawi się nowa pamiątkowa tablica. Ozdobi ona dom, w którym mieszkał dr Marian Pelczar, historyk, pedagog, pierwszy powojenny dyrektor Biblioteki Gdańskiej, który zabezpieczył zbiory, gromadził rozproszony księgozbiór i nadał bibliotece wysoką rangę naukową. Uroczyste odsłonięcie tablicy odbyło się w czwartek, 20 kwietnia o godz. 17.00.

W wydarzeniu wzięli udział m.in. Andrzej Stelmasiewicz, radny miasta Gdańska, inicjator projektu z ramienia Fundacji Wspólnota Gdańska, Monika Chabior, zastępczyni prezydenta ds. rozwoju społecznego i równego traktowania oraz dr Maria Pelczar, córka Mariana Pelczara, dyrektorka Biblioteki Gdańskiej PAN w latach 1998-2009. Laudację poświęconą profesorowi wygłosiła dr Anna Walczak, obecna dyrektorka Biblioteki Gdańskiej PAN. 

Z wnioskiem o upamiętnienie miejsca, w którym mieszkał Marian Pelczar zwróciła się do Urzędu Miejskiego Fundacja Wspólnota Gdańska.

– Marian Pelczar to człowiek, w którego biografii obecny jest Gdańsk zarówno przed-, jak i powojenny.  Pracował tu w czasach Wolnego Miasta, by powrócić pod koniec wojny do jeszcze płonącego miasta. Przydzielono mu zadanie odnalezienia i zabezpieczenia wszelkich zbiorów archiwalnych i bibliotecznych. Wiele bezcennych druków i dokumentów ocalało tylko dzięki jego wielkiemu zaangażowaniu. Był organizatorem i dyrektorem Biblioteki Miejskiej w Gdańsku (od 1945 r.), obecnie Biblioteka Gdańska Polskiej Akademii Nauk do 1973 roku. W latach 1948–1958 i 1962–1968 pracował jako wykładowca Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Gdańsku (obecnie Uniwersytet Gdański). Napisał ponad 80 rozpraw i studiów dotyczących dziejów Pomorza oraz Gdańska – czytamy we wniosku.

Wystawa o życiu i dorobku Mariana Pelczara

W nowym gmachu PAN Biblioteki Gdańskiej przy ul. Wałowej 24 można oglądać wystawę pt. „Marian Pelczar i jego Gdańsk”.  Znajdują się na niej pamiątki rodzinne, fragmenty niepublikowanych wspomnień, dokumenty osobiste, w tym: dyplom doktorski (1929), legitymacje, fotografie ze zbiorów rodzinnych, dokumenty harcerskie, pierwsze wydanie Polskiego Gdańska, dokumenty dotyczące rewindykacji zbiorów, przepustkę wstępu na teren Polskiego Radia (z 1945 r.), gdzie w latach 1945-1946 wygłaszał pogadanki dotyczące dziejów Gdańska, a także niektóre z przyznanych mu orderów, odznaczeń i medali.

Wystawę „Marian Pelczar i jego Gdańsk” można oglądać do 2 czerwca, w godzinach pracy biblioteki: pon., wt., czw., 9.00-19.00, śr, pt. sob. 9.00-15.00.

Marian Pelczar (1905–1983)

Marian Pelczar urodził się 22 marca 1905 r. w Nowym Sączu (Małopolskie), ale to z Gdańskiem związał swoje życie. Pierwszy raz przyjechał tu w 1934 r. jako nauczyciel Polskich Szkół Handlowych Macierzy Szkolnej w Wolnym Mieście Gdańsku. Obowiązki nauczycielskie łączył z aktywnym udziałem w życiu naukowym i społecznym. W mieście nad Motławą przebywał do 1939 r. Podczas okupacji, wraz z żoną Marią Pelczarową, brał udział w tajnym nauczaniu na terenie Okręgu Szkolnego Krakowskiego. Równocześnie pracował nad monografią historyczną Gdańska wierząc, że po wojnie miasto będzie znowu należało do Polski. “Polski Gdańsk” został wydany w 1947 r., jako jedna z pierwszych książek opublikowanych w powojennym Gdańsku. W styczniu 1945 r. Marian Pelczar wszedł w skład siedmioosobowej Grupy Operacyjnej ministerstwa oświaty, która otrzymała zadanie zabezpieczenia w Gdańsku mienia naukowego, kulturalnego i szkolnego. Powierzono mu misję ratowania gdańskich zbiorów bibliotecznych i archiwalnych. Powrócił do Gdańska 5 kwietnia 1945 r. Cztery dni później objął stanowisko dyrektora Biblioteki Miejskiej. Równolegle z przygotowaniami do szybkiego uruchomienia biblioteki, prowadził trudną akcję rewindykacji rozproszonych zbiorów. Zawodową pracę bibliotekarską łączył z pracą naukową w dziedzinie historii. Koncentrował się na problematyce gdańskiej i pomorskiej.  Opublikował ponad 80 prac naukowych i popularnonaukowych. Był dyrektorem Biblioteki Gdańskiej przez blisko 30 lat, do 1973 roku.  Z tą instytucją związane były też dwie najbliższe mu osoby: żona Maria Pelczarowa, która była m.in. kierownikiem zbioru inkunabułów oraz córka Maria Pelczar, w latach 1998-2009 dyrektorka Biblioteki Gdańskiej PAN.

Marian Pelczar zmarł 9 marca 1983 r. w Gdańsku. Został pochowany w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Srebrzysko. W  2018 roku, przed wejściem do budynku Biblioteki Gdańskiej PAN odsłonięto pomnik-ławeczkę upamiętniającą profesora. Od 2010 roku na Jasieniu znajduje się ulica imienia Mariana Pelczara.

*biogram Mariana Pelczara i informacje o wystawie na podstawie tekstu kuratorskiego Joanny Śliwy z BG PAN. 

Upamiętniają ważne miejsca i osoby

Tablice pamiątkowe to projekt realizowany przez miasto. Założeniem inicjatywy jest umieszczanie w przestrzeni Gdańska spójnych wizualnie oznaczeń w celu upowszechniania wśród mieszkańców i turystów wiedzy o miejscach związanych z wydarzeniami i osobami ważnymi dla historii kraju i regionu. System tablic pamiątkowych zainicjowany został w czerwcu 2018 roku. Tablica upamiętniająca Mariana Pelczara będzie 28. z cyklu.

Tekst: Marta Formella

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj

Pod naszym patronatem

XI.Legenda STARa

11.LegendA STARa, to zlot pojazdów  zabytkowych organizowany przez Powiat ...

XIII Festiwal Blues pod Piecem

30 sierpnia 2025 r. o godz. 19.00 – Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach...

Wyniki naboru do projektu “Projektowan...

Narodowe Centrum Kultury rozstrzygnęło nabór do programu szkoleniowego realizow...

Dofinansowanie z Muzeum Historii Polsk...

Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach otrzymało kolejne dofinansowanie. M...

Pierwsze żniwa 1944. Maszyny z fabryki...

Muzeum Narodowe Rolnictwa w Szreniawie zaprasza: W sobotę, 26 lipca, proponu...