WAWEL OTWARTY, czyli koncepcja mówiąca o udostępnianiu zbiorów i przestrzeni Zamku Królewskiego na Wawelu, a także jego dwóch oddziałów: Zamku Pieskowa Skała i Dworu w Stryszowie dla zróżnicowanych grup odbiorców, w tym osób z niepełnosprawnościami, jest realizowana przez Zespół rezydencji od 5 lat.
Zaczęliśmy od znaczących i konkretnych gestów wykonanych w kierunku odbiorców:
- zniesienia zakazu wykonywania osobistych fotografii w trakcie zwiedzania Zamku,
- otwierania – niedostępnych przed 2020 r. przestrzeni; m.in. Ogrodów Królewskich, kościoła św. Gereona czy dziedzińca Batorego, gabinetu holenderskiego, pokoju kolekcjonera,
- zwiększyliśmy liczbę obiektów na ekspozycjach o ponad 30 procen
- wprowadziliśmy podpisy i liczne siedziska na ekspozycjach
- sprzedaży bilety w formie online, wprowadzenia licznych zniżek
- jako pierwsza instytucja muzealna w Polsce tworzyliśmy i w pełni udostępnialiśmy wirtualne zwiedzania wystaw na Wawelu w czasie niezwykle trudnym dla kultury na świecie, czyli kresie pandemii, z niezapomnianym cyklem „Przez dziurkę od klucza”
- rozpoczęliśmy budowę nowych, stałych wystaw (Skarbca Koronnego, Lapidarium, a obecnie Nowej Zbrojowni i Małej Baszty, a także Międzymurza)
- Zorganizowaliśmy na samym wzgórzu 36 wystaw!
- jako pierwsze muzeum w kraju stworzyliśmy intymną przestrzeń dla osób z niepełnosprawnościami, tzw. komfortkę, a w przestrzeni wystaw tworzymy niezbędne tyflografiki i posługujemy się tekstami prostymi.
- Stworzyliśmy intymne przestrzenie – na trasie zwiedzania – dla matki z dzieckiem
- Opracowaliśmy szczególne programy edukacyjne zaadresowane do konkretnych grup wyróżniających się wiekiem i potrzebami (Wawelaki, Rycerze mocy, Festiwal Wawel jest Wasz)
- konsekwentnie budowaliśmy relacje ze Zwiedzającymi i miłośnikami Zamku także w social mediach, angażując użytkowników na oficjalnym profilu Facebook, gdzie wzrost polubień strony zmienił się z 12 tysięcy (2019 r.) na 192 tys. (2024 r.). Tylko w 2024 roku opublikowaliśmy na profilu FB 450 postów autorstwa naszych ekspertów.
–Wawel Otwarty, jako koncepcja, był i nadal jest bliski całemu Zespołowi, dla którego Zamek jest miejscem żyjącym i wspólnym – dla wszystkich, czerpiącym intensywnie z dziedzictwa, sztuki dawnej, ale też prowadzącym dialog z teraźniejszością, wychylonym w przyszłość. Chcemy, by nadal inspirował i otwierał się każdego roku jeszcze szerzej – mówi prof. dr hab. Andrzej Betlej, dyrektor Zamku Królewskiego na Wawelu.
Dziś dziękujemy wszystkim Zwiedzającym, kończąc 2024 rok z frekwencją XXX miliona osób, które obejrzały wawelskie wystawy. To dwa razy więcej w porównaniu do roku 2019. Od tego roku Zespół zorganizował 36 wystaw na samym wzgórzu. Każdego roku także w Zamku Pieskowa Skała i we Dworze w Stryszowie otwieranych jest po kilka wystaw rocznie.
20 tysięcy osób – to liczba Zwiedzających, którzy tylko jednego dnia w sierpniu przechodzą przez wszystkie ekspozycje. W tym wakacyjnym miesiącu Zamek Królewski na Wawelu odwiedza ponad pół miliona widzów.
- 2024 I NIE TYLKO:
- NAUKA, EDUKACJA, MUZYKA
- 126 publikacji, w tym również książek– wydało Wydawnictwo Zamku Królewskiego na Wawelu w latach 2020 – 2024, tylko w 2024 było to 29 publikacji, w tym 18 książek.
- 1890 lekcji muzealnych – zorganizowaliśmy dla 35 000 uczestników tylko w 2024 roku
- 456 osób z niepełnosprawnościami – wzięło udział 39 spotkaniach na Wawelu, w tym m. in.:
- Szkoła Rycerska – zajęcia dla dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną i problemami behawioralnymi. Prowadzone są przez edukatorów z Zamku Królewskiego na Wawelu oraz terapeutów z Oddziału Psychiatrii Dzieci i Młodzieży Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie.
- Królestwo Emocji – zajęcia dla dzieci w spektrum autyzmu, prowadzone przez arteterapeutów. Wykorzystywane były pomoce sensoryczne, słuchawki i piktogramy w celu dbania o komfort uczestników. Zajęcia zrealizowano w ramach Festiwalu Kultury Bez Barier oraz wydarzenia Zdrowie to sztuka, sztuka to zdrowie.
- 1795 uczestników gier muzealnych – tyle osób zaangażowaliśmy w 37 gier
- 2729 uczestników z kręgu rodzin z dziećmi – wzięło udział w 41weekendowych wydarzeniach na Wawelu
- 4635 uczestników wydarzeń interpretacyjnych – tyle osób wzięło udział w 128 wydarzeniach towarzyszących wszystkim wystawom czasowym; w tym warsztatach, spotkaniach eksperckich z kustoszami i konserwatorami
- 1303 widzów spektaklu Agaty Dudy-Gracz – to publiczność 15 przedstawień teatralnych „Na kolana panie Wyspiański”, wyprodukowanych przez Wawel i towarzyszących wystawie „Wawel Wyspiańskiego”
- 3 305 uczestników koncertów – tyle osób zgromadził w tym roku Festiwal Wawel o Zmierzchu na dziedzińcach Zamku. Sam maraton młodych pianistów obserwowało 5 919 osób
- 30 minut w kolejce do przymierzalni! – tyle spędzali Zwiedzający w Zamku Pieskowa Skała, by włożyć na siebie zrekonstruowaną suknię podczas warsztatów „Przebieranki z zamkowej szafy”
- WOKÓŁ WYSTAW Z ŻYCIA ZESPOŁU
- 265 m² – to powierzchnia Gabinetu Porcelanowego – nowa wystawa stała prezentująca dzieła z manufaktury w Miśni w lustrzanej aranżacji
- 10 km – taki dystans dziennie (przebywając w przestrzeni Zamku) pokonywali kustosze przygotowując do otwarcia Gabinet Porcelanowy
- 136 tysięcy wyświetleń i ponad 3800 reakcji – to bilans oglądalności spotu promującego Gabinet Porcelanowy, który wyemitowaliśmy na naszych profilach społecznościowych
- 260 kg – tyle waży drewniana figura św. Joachima – jedna z wielu cennych i monumentalnych rzeźb Johanna Georga Pinsla prezentowanych na wystawie czasowej „Emocje. Lwowska rzeźba rokokowa”. Wawelscy konserwatorzy dołożyli wszelkich starań, by transportowano je tak uważnie, jak miśnieńską porcelanę
- 788 muzealiów – przygotował na wystawy czasowe Dział Konserwacji. Każde z dzieł sztuki przeszło staranny przegląd, przeanalizowano stan zachowania każdego z nich, część poddano pracom konserwatorskim, które umożliwiły ich bezpieczną prezentację zwiedzającym.
- 231 dzieł sztuki z prywatnych kolekcji na jednej wystawie – tyle, nigdy dotąd nie pokazywanych aretfaktów, wykonanych w królewskiej manufakturze w Miśni, przekazali na wawelską wystawę „Wspaniałość rokoka” prywatni kolekcjonerzy z Europy
- 9569 km – to najdalsza trasa, którą przebyło dzieło Zwiastowanie Francesco di Stefano zwanym Pesellino, by znaleźć się na wawelskiej wystawie „Arcydzieła z kolekcji Lanckorońskich”
- 153 filmy – tyle treści video wyprodukowaliśmy w celu upowszechniania wiedzy o bezcennej kolekcji Zamku
- DOSTĘPNOŚĆ I BEZPIECZEŃSTWO
- 5000 obiektów – tyle dzieł zdigitalizował Dział Dokumentacji Wizualnej od 2022 roku w oparciu o nowe standardy technologiczne wypracowane i wykorzystywane przez Zespół
- 2137 zdigitalizowanych dzieł sztuki – znajduje się obecnie na stronie cyfrowy.wawel.krakow.pl. Do końca 2030 roku trafi tam cała kolekcja Zamku Królewskiego na Wawelu
- 600 godzin – to czas, który spędził zespół Działu prewencji na analizie danych i opracowywaniu bezpieczniejszych rozwiązań w celu wprowadzenia usprawnień dla ochrony dzieł sztuki w Zamku Królewskim na Wawelu
- EKO ARANŻACJE
- Jesteśmy zielonym muzeum.
- Już po raz czwarty udowodniliśmy, że wielokrotna aranżacja przestrzeni z tych samych materiałów jest możliwa. W 2024 przedstawiliśmy w ten sposób dwie wystawy: „Emocje. Lwowska rzeźba rokokowa” i „Arcydzieła z kolekcji Lanckorońskich. Odsłona druga”.
- Inwestując w materiały o długim cyklu życia, promujemy podejście cyrkularne w projektowaniu wystaw, stawiając na odpowiedzialność za ochronę środowiska.
- Inwestycja w aluminiowe konstrukcje nośne wielokrotnego użytku, służące do zabudowy wystaw czasowych pozwoliła na ograniczenie wykorzystania MDF-u (płyty pilśniowej średniej gęstości) aż o około 60 procent.
- MDF jest materiałem wymagającym dużych nakładów energii i surowców w procesie produkcji, co wiąże się z wysokim śladem węglowym. Redukcja jego zużycia przyczynia się do zmniejszenia negatywnego oddziaływania na środowisko, ograniczając emisję gazów cieplarnianych i ilość odpadów.
- Segregacja
- INWESTYCJE W PIGUŁCE 2020 – 2024
- 2020 r. – zakończyliśmy projekt dotyczący remontu wewnętrznego dziedzińca.
- Wawel odzyskany
- Od 2021 r. – zamek zyskał nowe systemy elektryczne, zabezpieczeń i całkowicie nowe oświetlenie.
- Nowe aranzacja, siedzenia, nowe obiekty
- Od 2021 r. – otwarcie Nowego Skarbca Koronnego, który zyskał dodatkową przestrzeń, powiększoną o kilka kolejnych sal, i całkowicie nową aranżację z najnowocześniejszymi rozwiązaniami wystawienniczymi, dzięki którym prezentujemy nasze najcenniejsze zabytki przy zachowaniu najwyższych standardów konserwatorskich.
- Od 2023 r. – Wawel podziemny. Lapidarium; z nową trasa podziemną i udostępnieniem średniowiecznej, wciąż aktywnej studni.
- Od 2024 r. – otwarcie tarasu widokowego w Małej Baszcie.
- Od 2024 r. – Gabinet Porcelanowy – nowa wystawa stała w Prywatnych Apartamentach Królewskich.
- Od 2014 – 2021 – wielki projekt z funduszy norweskich w Pieskowej Skale, gdzie również w kompleksowo odrestaurowanym obiekcie, w nowej aranżacji, otworzyliśmy w 2023 roku stałą prezentację sztuki staropolskiej, dodatkowo udostępniając nigdy wcześniej niepokazywane przestrzenie kaplicy i krypt. Zamek jest teraz bezpieczniejszy i bardziej dostępny.
- INWESTYCJE. CIĄG DALSZY NASTĄPI
By wzgórze stawało się miejscem coraz bardziej atrakcyjnym i przyjaznym dla gości w kolejnych latach:
- planujemy zmienić funkcjonalność budynku nr 9 (w dawnym szpitalu austriackim może powstać nowoczesne Centrum Konserwacji i Magazynowania);
- prowadzimy remont konserwatorski bastionu Władysława IV,
- zrekonstruujemy drogę forteczną od ul. Podzamcze do bramy pod Kurzą Stopką, gdzie prowadzone będą intensywne prace konserwatorskie;
- wyremontujemy przestrzenie służące do obsługi turystów.
- WYSTAWY. PLANY DŁUGOFALOWE, CZYLI CZAS NA MONARCHINIĘ… I BAROK
- Pamiętacie wielką wystawę „Obraz Złotego Wieku”? W 2026 roku nastąpi ciąg dalszy w postaci ekspozycji „Ona. Król. Anna Jagiellonka”, akcentującej rolę tytułowej władczyni.
- Erudycyjna opowieść snuta w Obrazie Złotego Wieku zakończyła się w momencie śmierci ostatniego męskiego przedstawiciela rodu Jagiellonów na tronie Rzeczpospolitej. Kolejnym królem była kobieta, która jako spadkobierczyni w dużym stopniu odpowiada za upamiętnienie rodu Jagiellonów.
- W 2027 roku zobaczymy monograficzną wystawę poświęconą sztuce gotyckiej w Polsce, jakiej w naszym kraju jeszcze nie było. Ktoś może zapytać, dlaczego na Wawelu, skoro zewnętrzny widoczny dla nas kostium rezydencji jest renesansowy? Dlatego, że takie instytucje jak Zamek Królewski, skoncentrowane w naturalny sposób na sztuce dawnej, są zobowiązane do przygotowywania monograficznych, wielkich, problemowych wystaw skupionych na dziedzictwie przeszłości. Jest ono aktualne dla teraźniejszości, może budować nas „tu” i „teraz”, prowokować do interesujących refleksji nad obecną kondycją państwa i społeczeństwa. W tym sensie Wawel może być również muzeum historii Polski.
***
W latach 2020 – 2024 Zamek Królewski na Wawelu otrzymał 60 nagród, w tym cztery statuetki SYBILLI, na czele z Grand Prix:
Za wystawę „Wszystkie arrasy króla. Powroty 2021-1961-1921”
Nagroda w Konkursie Wydarzenie Muzealne Roku 2021 „Sybilla”
Grand Prix w Konkursie Wydarzenie Muzealne Roku „Sybilla” 2021
Zwycięzca plebiscytu publiczności w Konkursie Wydarzenie Muzealne Roku „Sybilla” 2021
Za wystawę Nowy Skarbiec Koronny
Nagroda w Konkursie Wydarzenie Muzealne Roku 2022 „Sybilla” za Nowy Skarbiec Koronny
Zwycięzca plebiscytu publiczności w Konkursie Wydarzenie Muzealne Roku „Sybilla” 2022
Za wystawę „Obraz Złotego Wieku”
Zwycięzca plebiscytu publiczności w Konkursie Wydarzenie Muzealne Roku „Sybilla” 2022
Opr. Urszula Wolak-Dudek
Fot. Jeremi Dobrzański
