Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN: Ludzkim jest bać się, ludzkim jest cierpieć, ludzkim jest przeciwstawiać się złu. W 2023 roku zapraszamy na wystawę, którą wspólnie z Centrum Badań nad Zagładą Żydów pragniemy upamiętnić 80. rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim.
19 kwietnia 1943 roku Niemcy rozpoczęli ostateczną likwidację getta w Warszawie. Kilkaset bojowniczek i bojowców żydowskiego podziemia odpowiedziało zbrojnym oporem. Wybuchło powstanie.
Pozostali mieszkańcy getta, około 50 tysięcy „cywilnych” Żydów przez wiele tygodni ukrywało się w kryjówkach i bunkrach. Pomimo rozpaczy, samotności, głodu, pragnienia i strachu walczyli o każdy kolejny „dzień, godzinę, minutę”. Ich cichy opór był tak samo ważny, jak ten z bronią w ręku. Przez wiele dni pozostali nieuchwytni – zeszli do podziemi i nie podporządkowali się rozkazom Niemców. To o nich, o „nieuchwytnych”, opowiada wystawa.
W kryjówce
Pokażemy, jak wyglądało codzienne życie w bunkrze, w jakich warunkach przebywano i z kim dzielono przestrzeń kryjówki, jak radzono sobie z rutynowymi czynnościami i potrzebami. Postaramy się „dotknąć” fizyczności bycia w bunkrze: ciemności, gorąca płonących murów, braku przestrzeni i powietrza, dźwięków, które często były jedynym sposobem pozyskania informacji o tym, co działo się na powierzchni.
Opowiemy o kształtowaniu się relacji między ukrywającymi się oraz o ich uczuciach i emocjach. Z jednej strony – o konfliktach, strachu, chwilach paniki, braku nadziei, poczuciu opuszczenia i zobojętnienia świata na ich los oraz świadomości przegranego życia; z drugiej – o potrzebie miłości, bliskości i sprawczości, o braniu odpowiedzialności za innych. Chęć życia, ocalenia siebie i swoich bliskich, tworzenie wspólnoty, której członkowie wspierają się i chronią się nawzajem, to także jeden ze sposobów sprzeciwiania się złu.
W obliczu śmierci
Wystawa, choć dotyczyć będzie historycznego czasu i wydarzeń, poruszy uniwersalne dylematy, postawy i uczucia, postawi pytania ważne we współczesnym świecie. Jak zachowujemy się w obliczu śmierci? Gdzie jest granica między walką o życie a poddaniem się? Co czują ludzie wyrzuceni poza nawias społeczeństwa, otoczeni obojętnością lub wzgardą, „tonący”, jak pisało o sobie wielu bohaterów i bohaterek, dla których nie ma ratunku? W jaki sposób możemy sprzeciwić się złu, dać mu odpór? Czym jest obojętność i do czego prowadzi? Czy towarzyszy nam wstyd wobec bycia świadkiem cierpienia innych?
Głównym materiałem na wystawie będą świadectwa Żydów ukrywających się w bunkrach w getcie oraz po stronie aryjskiej. Wszystkie inne przedmioty, pamiątki zostały zniszczone, spalone. Dlatego słowa mają na tej wystawie szczególną moc i funkcję. Nie tylko przekazują przeżycia, emocje i doświadczenia ich autorów, ale stanowią także wyjątkowe świadectwo, często jedyny ślad, który pozostał po tych ludziach.
Wystawa dostępna: 18 kwietnia 2023 – 8 stycznia 2024
- Współorganizatorzy wystawy: Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce i Centrum Badań nad Zagładą Żydów
- Kuratorka: Zuzanna Schnepf-Kołacz
- Autorka koncepcji wystawy: Prof. Barbara Engelking
- Kuratorka organizacyjna: Agata Polak
- Projekt scenografii: Małgorzata Szczęśniak, Saskia Hellmann
- Projekt graficzny: Renata Motyka
- Pejzaż dźwiękowy: Paweł Mykietyn
- Scenariusz i reżyseria słuchowiska: Wawrzyniec Kostrzewski
- Key Visual: Marcin Wicha, Tomasz Frycz
- Projekt oświetlenia: Dariusz Adamski
- Instalacja artystyczna: Joanna Rajkowska
- Mapy: Paweł Weszpiński
- Animacja: Bartosz Konieczny
- Kwerendy: Katarzyna Wąs, Marta Janiszewska-Stefanek
- Konsultacje: Mikołaj Grynberg, Agnieszka Haska, Marta Janczewska, Barbara Kirshenblatt-Gimblett, Piotr Kowalik, Jacek Leociak, Dariusz Libionka, Krzysztof Persak, Alina Skibińska, Dariusz Stola
Źródło: Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN
