W najbliższą niedzielę, 10 września, w Markowej na Podkarpaciu odbędzie się beatyfikacja zamordowanej przez Niemców za udzielenie pomocy Żydom rodziny Ulmów: Józefa i Wiktorii oraz ich dzieci: Stanisława (8 lat), Barbary (6 lat), Władysława (5 lat), Franciszka (4 lata), Antoniego (3 lata), Marii (1 rok) i siódmego dziecka nienarodzonego. W ramach obchodów tego wyjątkowego wydarzenia Biuro „Niepodległa” i Polska Fundacja Narodowa przygotowały program obejmujący wystawy i koncerty w kraju i za granicą oraz spot upamiętniający bohaterską postawę polskiej rodziny.
Spot o beatyfikowanej Rodzinie Ulmów z Markowej
W telewizji i social mediach ważnym narzędziem kampanii informacyjnej i edukacyjnej dotyczącej beatyfikacji Rodziny Ulmów z Markowej jest spot, przygotowany przez Biuro „Niepodległa”. Pokazuje on codzienne życie rodziny Ulmów, która podczas II wojny światowej przez kilkanaście miesięcy ukrywała ośmioro Żydów na strychu swojego niewielkiego domu. Materiał filmowy powstał w Muzeum Skansenie Zagroda w Markowej na Podkarpaciu, w domu Rodziny Szylarów, która podczas II wojny światowej przyjęła pod swój dach siedmioosobową żydowską rodzinę Weltzów.
Biuro „Niepodległa” opracowało również koncepcję graficzną, która jest spójnym elementem wizualnym łączącym wiele inicjatyw realizowanych przez różne podmioty w ramach Komitetu Obchodów Towarzyszących Beatyfikacji Rodziny Ulmów, działającego przy Prezydencie RP. Materiały zostały wykorzystane m.in. na Dworcu Centralnym PKP w Warszawie, gdzie została zaprezentowana lokomotywa, która wyruszyła w trasę Przemyśl – Berlin – Przemyśl.
Wystawa „Nie ma większej miłości” w galerii MKiDN „Okno na Kulturę” w Warszawie (8 września – 15 października)
„Nie ma większej miłości” to przejmująca opowieść o postawie Józefa i Wiktorii Ulmów oraz ich dzieci. Ekspozycja prezentuje najważniejsze momenty w życiu rodziny: ślub, narodziny dzieci, czas wojny, okres, gdy rodzina ukrywała grupę Żydów, aż po 24 marca 1944 r. – dzień zamordowania rodziny przez Niemców, w którym „urywa” się historia, linia życia rodziny, po którym pozostaje tylko cisza.
Wystawa opowiada historię rodziny Ulmów w kontekście realiów życia, zmieniających się wraz z upływem czasu i nadejściem wojny. Cztery kolejne rozdziały tytułowane są datami, stanowiącymi momenty przełomowe: 7 lipca 1935 r. (ślub Wiktorii i Józefa), 18 lipca 1936 r. (narodziny pierwszego dziecka – Stanisławy), wrzesień 1939 r. (wybuch wojny), druga połowa 1942 r. (przyjęcie Żydów pod dach).
Druga część wystawy pokazuje zbrodnię. Na czerwonej ścianie umieszczony jest plakat-bekanntmachung, informujący o karze śmierci dla Żydów opuszczających dzielnicę oraz Polaków udzielających im pomocy. Plakatowi towarzyszy odtworzenie przebiegu zdarzeń z dnia 24 marca 1944 roku w formie cytatów z zeznań świadków.
Kolejna przestrzeń to strefa niebieska, gdzie widoczna jest druga strona obracanej fotografii z domem i rodziną na tle zabudowań. W części pierwszej fotografia domu była zwykłą ilustracją, tu ma inny wymiar. Towarzyszy jej tekst opisujący pierwsze godziny po zbrodni, zakopanie rodziny Ulmów, ograbienie ich domu, libację żandarmów na polu i odjechanie w kierunku Łańcuta. Dom, który do niedawna tętnił życiem i był bezpiecznym schronieniem dla 16 osób, pozostał pusty.
Wystawę kończą słowa Psalmu 1 „Dwie drogi życia”. Ten mocny akcent odwołuje się wprost do drogi, jaką wybrało małżeństwo Ulmów. Tekst z Pisma Świętego wskazuje też na źródło wewnętrznej siły, jaka była im potrzebna do podjęcia heroicznej decyzji i odnawiania jej każdego dnia. Ponadto przywołuje obraz drzewa i owoców (Józef Ulma był sadownikiem) – pomimo przegranej w sensie ludzkim (śmierć), postawa małżeństwa Ulmów wydaje dziś owoce.
Ekspozycja będzie dostępna codziennie od 8 września do 15 października w galerii MKiDN „Okno na kulturę” przy ul. Krakowskie Przedmieście 17 w Warszawie. Wstęp bezpłatny.
Koncert plenerowy „Kantata dla Aniołów” na Placu Grzybowskim w Warszawie (7 września, godz. 19.00)
Biuro „Niepodległa” jest także współorganizatorem koncertu „Kantata dla Aniołów” – hołdu dla Polaków ratujących Żydów w czasie II wojny światowej. Widowisko stanowi muzyczną opowieść o społeczności żydowskiej, wspólnej historii sięgającej 1000 lat, tak brutalnie przerwanej niemiecką okupacją i wprowadzonym nazistowskim terrorem. Podczas koncertu wystąpią m.in.: Kayah, Kuba Badach, Organek, Siostry Melosik, Symcha Keller, Monika Chrząstowska, Dariusz Malejonek, Iza Rzeszowska, Gang Tango pod przewodnictwem Sebastiana Wypycha, a także muzycy z zespołu Darka „Malejo” Malejonka. Dopełnieniem przesłania koncertu będą animacje z archiwalnymi zdjęciami i filmami opowiadającymi o historii „Sprawiedliwych wśród Narodów Świata” oraz polskich Żydów.
Na wydarzenie zaproszeni zostali m.in. żyjący „Sprawiedliwi wśród Narodów Świata” oraz ich potomkowie, rodziny „Zawołanych Po Imieniu”, „Dzieci Holocaustu” i członkowie społeczności żydowskiej.
Misterium „Przerwane dzieciństwo” w Filharmonii Podkarpackiej im. Artura Malawskiego w Rzeszowie (9 września, godz. 20.30)
Jednym z ważniejszych wydarzeń kulturalnych związanych z beatyfikacją Rodziny Ulmów będzie emocjonujące misterium multimedialne produkowane i realizowane przez artystów Filharmonii Podkarpackiej prowadzonej przez Martę Wierzbieniec pt.: „Przerwane dzieciństwo”. Program wydarzenia został tak skonstruowany, by znalazło tam swoje miejsce uczczenie pamięci rodziny Ulmów – w przeddzień ich beatyfikacji, ale także by był nawiązaniem do tradycji żydowskiej, z którą rodzinę tę tragiczny los związał na wieczność.
Po raz pierwszy męczeństwo polskich rodzin ratujących Żydów pod okupacją niemiecką zostanie opowiedziane z perspektywy najmłodszych świadków tych wydarzeń. W trakcie poruszającego widowiska zgromadzona publiczności oprócz utworów Krzysztofa Pendereckiego czy Wojciecha Kilara usłyszy także prapremierowe wykonanie kompozycji utworu muzycznego napisanego specjalnie na uroczystość beatyfikacji Rodziny Ulmów. Gary Guthman – mieszkający w Polsce kompozytor amerykańskiego pochodzenia jeszcze w marcu b.r. przyjął zamówienie Filharmonii na skomponowanie utworu.
W trakcie misterium przeplatać się będą utwory powstałe na bazie biblijnych tekstów psalmów (utwory polskiego twórcy – Mikołaja Gomółki i kompozytora amerykańskiego – Leonarda Bernsteina) oraz wątków zaczerpniętych z muzyki żydowskiej (m.in. „Exodus” Wojciecha Kilara). Zabrzmi też utwór na skrzypce solo o ogromnej sile przekazu, który swoją kategorią ekspresji nawiązuje do dramatów, jakie miały miejsce w czasie II wojny światowej oraz wielka pieśń hymniczna Kościoła Katolickiego „Te Deum” w indywidualnej interpretacji Marka Bałaty. Natomiast „Agnus Dei” Krzysztofa Pendereckiego – wzruszające dzieło, będące ogniwem wielkiej modlitwy: Polskiego Requiem – zostanie wykonane w wersji instrumentalnej.
Widowisko, które połączy wideo, animacje, przestrzenne dźwięki, muzykę wykonywaną przez solistów i orkiestrę, będzie transmitowane na antenach TVP.
Organizatorem wydarzenia jest Filharmonia Podkarpacka, zaś jego współorganizatorem Biuro „Niepodległa” w ramach dotacji celowej MKIDN.
Cykl koncertów „Nie ma większej miłości – w hołdzie Rodzinie Ulmów” (10 września – 10 listopada)
W związku z beatyfikacją Rodziny Ulmów z Markowej Biuro „Niepodległa” przygotowała również cykl koncertów „Nie ma większej miłości – w hołdzie Rodzinie Ulmów”. Koncerty, przybliżające temat ratowania Żydów przez Polaków w czasie II wojny światowej, odbywają się w różnych miastach Polski i będą oparte na piosenkach: „Panny Sprawiedliwe wśród Narodów Świata” – opowiadających historię osób, narażających swoje życie podczas Holocaustu oraz „Centrum Oporu Cywilnego” – skomponowanych przez artystów pod opieką artystyczną Dariusza Malejonka.
W przedsięwzięciu „Nie ma większej miłości – w hołdzie Rodzinie Ulmów” biorą udział: Ania Rusowicz, Kasia Moś, Aleksandra Idkowska, Kasia Malejonek, Dagmara i Martyna Melosik, Basia Pospieszalska, Damian Ukeje, Tomasz Mackiewicz, Tomasz Drozdka, Kacper Popek. Za produkcję i reżyserię cyklu odpowiada Dariusz Malejonek.
Najbliższy koncert odbędzie się 10 września o godz. 19.30 w Bazylice św. Brygidy w Gdańsku. Pozostałe zaplanowano na Błoniach Stadionu Narodowego w Warszawie (8 października), w Pelplinie (11 października) oraz w Wałbrzychu/Szczawnie – Zdroju (10 listopada).
Prezentacja wystawy Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie „Śmierć za człowieczeństwo” za granicą
Zagraniczną kampanię informacyjną przed zaplanowanymi na 10 września uroczystościami beatyfikacyjnymi rodziny Ulmów prowadzi Polska Fundacja Narodowa.
Wystawa „Śmierć za człowieczeństwo”, objęta patronatem Komitetu Prezydenta RP ds. Obchodów Beatyfikacji Rodziny Ulmów, obejmuje umieszczone na 17 planszach zdjęcia i dokumenty, wśród których znajduje się wiele dotąd niepublikowanych materiałów. Ekspozycja przedstawia losy rodziny Ulmów: ich codzienne życie, a także zamiłowania i pasje, przerwane przez tragiczne wydarzenia wojny. Wiele z zaprezentowanych zdjęć, wykonanych zostało przez samego Józefa, pasjonata fotografii. Obok rodziny Ulmów wystawa prezentuje też sytuację Żydów w Markowej, wzajemne stosunki polsko-żydowskie oraz tych, których udało się ocalić pomimo niemieckich represji.
Wystawa aktualnie prezentowana jest w hiszpańskim Alcala de Henares oraz w Nowym Jorku. Kolejne pokazy odbędą się m.in. w Rzymie (14 września) i Waszyngtonie (24 marca 2024 r.).
Premiera filmu pt. „Przykazanie miłości. Historia rodziny Ulmów z Markowej” w Bazylice świętego Piotra w Okowach w Rzymie (14 września)
Polska Fundacja Narodowa we współpracy z TVP Polonia oraz Ambasadą RP przy Stolicy Apostolskiej organizuje również premierę filmu dokumentalnego o rodzinie Ulmów. Premierowy pokaz odbędzie się 14 września w Bazylice św. Piotra w Okowach w Rzymie.
Film „Przykazanie miłości. Historia rodziny Ulmów z Markowej” w reż. Marty Pietrasiewicz opowiada o wartościach, jakimi kierowali się Ulmowie, a także o ich zainteresowaniach. To historia dramatycznych wyborów, jakich musieli dokonać – zdecydowali się na udzielanie pomocy innym, narażając swoje życie. Autorka filmu pokazuje archiwalne wypowiedzi członków rodziny Ulmów, najstarszego mieszkańca Markowej, a także potomków żydowskich mieszkańców tej miejscowości. Istotną wartością są liczne archiwalne zdjęcia, autorstwa Józefa Ulmy. Na uwagę zasługują również sceny fabularyzowane przybliżające codzienne życie rodziny.
Źródło: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
