Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie zaprasza na wystawę czasową o motywach tureckich w sztuce ogrodowej dawnej Rzeczpospolitej. Prezentujemy modele roślin oraz przedstawienia namiotów i pawilonów ogrodowych inspirowanych Orientem.
Ogrody były jednym z ważniejszych obszarów wymiany kulturowej między Rzeczpospolitą Obojga Narodów i Imperium Osmańskim. Wielowiekowe kontakty polityczne, dyplomatyczne i handlowe wpłynęły na szczególne zainteresowanie Polaków naturą, sztuką i architekturą Orientu. Zjawisko to znalazło swoje odzwierciedlenie w ogrodach, w których uprawiano wiele gatunków roślin ozdobnych i egzotycznych z tamtego regionu. Wystawiano również cenne tureckie namioty oraz wznoszono dekoracyjne pawilony w formie meczetów, minaretów, kiosków i łaźni. Prezentowane najważniejsze przykłady przypominają o wyjątkowym znaczeniu wpływów tureckich dla dziedzictwa polskich ogrodów.
Jednym z głównych przejawów wpływów tureckich są liczne gatunki roślin sprowadzanych z terenów dawnego Imperium Osmańskiego od XVI wieku. Najważniejsze z nich to tulipany, wyróżniające się wyjątkową urodą i różnorodnością. Uznaniem cieszyły się również szachownice cesarskie z kwiatami przypominającymi monarszą koronę. Ważną rolę odgrywały rośliny śródziemnomorskie takie jak cytrusy, figowce i rozmaryn, które kolekcjonowano ze względu na ich szerokie zastosowanie w medycynie i kulinariach. Na wystawie prezentujemy modele szesnastu gatunków tych roślin, które do dziś są powszechnie uprawiane w polskich ogrodach.
Warto przyjrzeć się wizerunkom namiotów tureckich wystawianych niegdyś w ogrodach pałacu w Wilanowie, na Powązkach i w Puławach. Przywożono je do Polski w ramach wymiany handlowej albo jako dary lub łupy wojenne. Ze względu na swoją ogromną wartość namioty były rozbijane w ogrodach tymczasowo, w okresie letnim lub na specjalne okazje. Podczas hucznych uroczystości oraz przedstawień plenerowych przywoływały atmosferę odległego Orientu. Wykonywali je mistrzowie namiotnictwa, a wykorzystywali do tego sukna, płótna i skóry. Wnętrza namiotów ozdabiano misternymi wzorami z jedwabnych nici, taśm, haftów i aplikacji. Podstawowym elementem konstrukcyjnym były drzewce zakończone iglicami lub buńczukami z końskim ogonem, kulami lub półksiężycami.Willibald Richter, Aleksandria koło Białej Cerkwi, Domek Czerwony, ok. 1837, ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, Kliknij, aby zobaczyć więcej zdjęć
Prezentujemy też najciekawsze przykłady pawilonów, zaprojektowanych przez wybitnych architektów takich jak Szymon Bogumił Zug i Jan Chrystian Kamsetzer. W XVIII i XIX wieku w Polsce wzniesiono wiele budowli ogrodowych, odwołujących się do wątków architektury tureckiej lub szeroko pojętego stylu orientalnego. Były wyrazem wyobrażeń na temat architektury Bliskiego Wschodu, inspirowanych relacjami z podróży oraz ilustrowanymi leksykonami, wzornikami i katalogami. Wśród nich wyróżnić można meczety i minarety, kioski i łaźnie. Obiekty te wznoszono najczęściej nad stawami lub w miejscach z widokiem na wodę, ponieważ Imperium Osmańskie postrzegano jako państwo morskie. Pełniły ważną rolę w kompozycji ogrodów, były też wykorzystywane jako punkty obserwacyjne – miejsca do podziwiania szczególnie pięknych widoków oraz odpoczynku i rozrywki.
Wystawa została przygotowana z okazji 17. Międzynarodowego Kongresu Sztuki Tureckiej (ICTA), współorganizowanego przez Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie i Uniwersytet Warszawski w dniach 18–21 września 2023 r.
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie aktywnie włącza się w działania na rzecz ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju. Dlatego większość elementów ekspozycji wyprodukowano z materiałów przyjaznych środowisku. Po zakończeniu wystawy zostaną one ponownie wykorzystane przez Muzeum lub będą poddane recyklingowi. Dzięki temu znacznie ograniczymy zużycie surowców naturalnych i ilość odpadów, a tym samym ich negatywne oddziaływanie na środowisko.
Termin: 18 września–31 grudnia 2023 r.
Miejsce: przyziemie pałacu, gablota wystawowa koło księgarni
Wstęp: w cenie biletu do pałacu
Źródło: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, tekst, foto: Jacek Kuśmierski
