W 2021 roku polskie muzea zrealizowały 2,4 tys. wystaw stałych i 3,6 tys. wystaw czasowych (dane GUS). Te liczby wyraźnie pokazują, że publiczność muzealna naprawdę ma w czym wybierać. Ta sama publiczność nie do końca jednak zdaje sobie sprawę, że przygotowanie nawet niewielkiej ekspozycji wymaga dziesiątek, a czasem setek godzin pracy, wielu uzgodnień, spotkań, maili i telefonów. Wiedzą o tym muzealnicy i to do nich adresowana była konferencja „Życie muzealne wśród wystaw”, która odbyła się 5 października w Tyskiej Galerii Sportu.
Spotkanie zorganizowali wspólnie Muzeum Miejskie w Tychach oraz twórca systemów informatycznych dla muzeów – firma fpsystem. Wzięło w nim udział ponad 70 muzealników z całej Polski.
Pierwszą prelegentką była Aleksandra Matuszczyk, dyrektorka Muzeum Miejskiego w Tychach, która opowiedziała o tym, jaką rolę w działaniach programowych muzeum odgrywa historia mówiona i relacje przekazywane przez najstarszych (choć nie tylko) mieszkańców Tych. Muzeum w ostatnich latach realizowało projekt, w ramach którego zbierano wspomnienia mieszkańców tyskiego Osiedla A. Pierwszym widocznym efektem tego programu była publikacja, która zawiera 11 relacji świadków historii. Jak podkreśliła A. Matuszczyk, ta opowieść o ich pierwszym osiedlu na pewno będzie komponentem muzealnej wystawy stałej.
Uczestnicy konferencji mieli także możliwość zajrzenia za kulisy wystaw stałych, które powstaną w dwóch budowanych właśnie muzeach: Muzeum Palace (oddział Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem) oraz Muzeum Powstania Wielkopolskiego (oddział Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości).
Reprezentujący zakopiańskie muzeum Michał Murzyn opowiedział o trudnościach, z jakimi zmaga się zespół tworzący nowy oddział. Gros z nich wynika z tego, że muzeum powstaje w miejscu mającym za sobą tragiczną historię – dawnej siedzibie głównej zakopiańskiego gestapo.
– Był to budynek, który był mocno naznaczony i budził strach – mówił. – Nie chciano chadzać ulicą, przy której stało Palace. Stojące wokół drewniane budynki wyburzono, żeby było to miejsce jeszcze bardziej odosobnione. W piwnicach zaaranżowano cele więzienne, były pokoje przesłuchań, ale też pokoje, w których mieszkali funkcjonariusze. Historia budynku jest trudna i troszkę ulegała zapomnieniu. Po II wojnie światowej jego funkcję chciano wymazać z pamięci. Zaraz po wojnie zaczęły działać tam stowarzyszenia, które próbowały w jakiś sposób zatrzeć ślady tego, co się tam działo. Była to taka forma terapia, radzenia sobie z traumą. Była tam i biblioteka, i szkoła, żłobek, sanatorium, a na końcu pensjonat, który funkcjonował do 2015 roku. I właśnie ten okres między rokiem 2000 a 2015 był najbardziej niszczący: budynek został przebudowany, zniszczony i w zasadzie „wypruty” w środku. Brak poszanowania tego miejsca jest druzgocący; mówimy dzisiaj o miejscu pamięci, a jeszcze kilka lat temu było to „miejsce niepamięci”.
Wystawa stała – jak podkreślił M. Murzyn – jest realizowana w przestrzeni historycznej.
– Chcieliśmy, żeby była ona maksymalnie wykorzystywana na ekspozycję, żeby każde z tych miejsc było częścią programu zwiedzania – mówił. – Przy tej pracy pojawia się kolejny kłopot: wystawa czasowa. Już na tym etapie pojawiają się pytania: czy ma to być miejsce tylko na wystawy związane z historią? A może miejsce poświęcone tylko martyrologii? Chcemy, aby Muzeum Palace było muzeum mówiącym o ludziach i ma nieść przekaz na przyszłość. Nie umartwiać przeszłością, ale przypominać jaka ona była, żeby uczyła nas dziś i w przyszłości.
Nowe wystawie stałej poświęcone było także wystąpienie Marcina Wiśniewskiego z Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości. Opowiedział on o pracach związanych z ekspozycją, którą będzie można podziwiać w nowej siedzibie Muzeum Powstania Wielkopolskiego powstającej u stóp poznańskiego Wzgórza Wojciecha. Wystawa ma pokazać historię Powstania Wielkopolskiego, jego przyczyny i wpływ, jaki miało na odzyskanie przez Polskę niepodległości, a także losy powstańców. M. Wiśniewski podkreślił, że prace prowadzone przy wsparciu systemu do organizacji wystaw Ekspozeo idą bardzo sprawnie.
Wśród wystąpień konferencyjnych znalazły się również te ściśle związane z pracami muzealnymi w procesie organizacji wystaw. Anna Pruss-Świątek, wicedyrektor Muzeum Okręgowego w Bydgoszczy, opowiedziała o procesach zarządzania zbiorami muzealnymi oraz roli systemów wspierających pracę muzealników: zarówno tych do ewidencji zbiorów, jak i projektowania wystaw. Aleksandra Grabowska z Muzeum Historii Polski w swoim wystąpieniu wskazała czynniki mające znaczący wpływ na pracę osób tworzących wystawę. Podkreśliła wagę właściwej komunikacji w zespole czy odpowiedniego podziału pracy (z określeniem jej zakresu). W tej części konferencji wystąpił także ekspert ds. digitalizacji dóbr kultury Andrzej Daniluk, który opowiedział o tym, jak powinien przebiegać proces doboru i gromadzenia wizerunków ikonograficznych na potrzeby wystaw.
Tyska konferencja była też okazją do zaprezentowania systemu do projektowania wystaw muzealnych Ekspozeo. To innowacyjny, jedyny obecnie w Polsce system do zarzadzania projektami zawierający moduły do zarządzania obiektami i pracami muzealnymi. O jego działaniu opowiedzieli twórcy – reprezentanci firmy fpsystem. Bardzo istotnym punktem konferencji była prezentacja badań i wyników prac naukowo-badawczych, jakie przeprowadzono w ramach prowadzenia projektu „Zarządzanie projektami wystaw EKSPOZEO”. Właściciel firmy fpsystem Franciszek Pacewicz szeroko omówił zakres prowadzonych badań oraz ich efekty, czyli propozycje metod rozwiązywania problemów pojawiających w trakcie tworzenia wystaw. Właśnie wsparcie kolejnych etapów działań prowadzonych przy organizacji ekspozycji, przewidywanie ryzyk, problemów i narzędzia pozwalające na ich ograniczanie stanowią istotę systemu Ekspozeo. Wspólnota uczestników, komunikacja, rytm pracy, organizacja i zajętości, oraz zarządzanie zleceniami i budżetem były przedstawione jako kierunki badań i dla nich przedstawiono propozycje rozwiązań. W trakcie zaprezentowano także sam system Ekspozeo oraz możliwości pracy w telefonie komórkowym, zapoznano także uczestników konferencji ze wsparciem wystawy przez działania muzeum i muzealników na rzecz wystawy co do prowadzenia kwerend i pozyskiwania obiektów. Projekt „Zarządzanie projektami wystaw EKSPOZEO” realizowany był przy wsparciu środków z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach RPO WZ 2014-2020, Oś priorytetowa 1 Gospodarka, Innowacje, Nowoczesne Technologie, Działanie 1.1 Projekty badawczo-rozwojowe przedsiębiorstw, Typ projektu 2 Projekty badawczo-rozwojowe przedsiębiorstw ukierunkowane na wdrożenie wyników prac B+R w działalności gospodarczej.
W kuluarowych rozmowach przewijał się oczywiście temat wystaw muzealnych i sposobów na rozwiązywanie związanych z ekspozycjami problemów. Zebrani podkreślali, że spotkania poświęcone takiej tematyce są bardzo potrzebne i warto organizować je cyklicznie. Zdaniem muzealników – tematów na pewno nie zabraknie.
