27 maja w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku zakończyła się II edycja Festiwalu Kultury Utraconej. W ramach cyklu wydarzeń uczestnicy festiwalu mogli zapoznać się z pracami oraz pamiątkami po Witkacym w ramach wystawy czasowej pn. „Witkacy dzieło utraconej”, wziąć udział w koncertach muzyki poważnej, rozrywkowej czy ludowej. Tegoroczna odsłona festiwalu obfitowała także w pokazy filmowe, prelekcje a także spektakle teatralne. W wydarzeniach łącznie wzięło udział kilkanaście tysięcy osób.
II edycja Festiwalu Kultury Utraconej rozpoczęła się 29 kwietnia wernisażem prac Witkacego pn. „Witkacy dzieło utraconej”. Na prezentowaną, w sali wystaw czasowych MIIWŚ, do 27 maja ekspozycję złożyło się 12 prac artysty, pochodzących ze zbiorów Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku, gdzie obecnie znajduje się największa kolekcja dzieł Witkacego na świecie oraz z Muzeum Narodowego w Krakowie. Obok rysunków oraz portretów wykonanych techniką pasteli na papierze, na ekspozycji prezentowano między innymi wczesne prace Witkacego tj. Kuszenie św. Antoniego I oraz Kompozycję z tancerką. Ponadto na wystawie znalazły się osobiste pamiątki, m.in.: prywatna korespondencja, w szczególności z Janem Leszczyńskim, filozofem UJ i przyjacielem artysty. Jej otwarcie poprzedziła prelekcja dr. Przemysława Pawlaka, prezesa Instytutu Witkacego, który w sposób szczególny rozpatrywał spuściznę artysty w kontekście strat wojennych. Wernisażowi towarzyszył także spektakl słowno-muzyczny Witkacy Tribute Ensemble – Wistość Rzeczy w wykonaniu artystów z międzynarodowej grupy tworzonej przez instrumentalistów, kompozytorów, wokalistów, aktora oraz malarza.
5 maja we wnętrzach Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku odbył się pierwszy z trzech koncertów tegorocznej edycji Festiwalu Kultury Utraconej, gdzie pod batutą Mariusza Mroza (dyrygent Akademickiego Chóru Politechniki Gdańskiej) zagrała Polska Filharmonia Sinfonia Baltica im. Wojciecha Kilara w Słupsku. Podczas koncertu „To co nam pozostało” publika miała okazję usłyszeć zachowane utwory kompozytora Eugeniusza Morawskiego Dąbrowy (1876–1948) – Ulalume i Nevermore – poematy symfoniczne według Edgara Allana Poe, oraz Świtezianka – balet w dwóch aktach. Choreografię do Świtezianki ułożył Andrzej Morawiec, zaprezentował ją zespół baletowy w składzie: Świtezianka – Angele Villanueva, dziewczyna – Katarzyna Wyborska, przyjaciółki – Aleksandra Tadych, Zofia Wieteska, Marta Wróbel, Oliwia Żurawska.
6 maja przed festiwalową publicznością wystąpił Jazz Band Młynarski-Masecki. Podczas koncertu, który swoją nazwą tj. „Z zadrą w sercu” nawiązywał do pierwszej płyty zespołu, goście mieli okazję wysłuchać utworów związanych mi.in. z dwiema postaciami: Adamem Astonem – przedwojennym śpiewakiem rozrywkowym oraz Henrykiem Warsem – przedwojennym pianistą, aranżerem i kompozytorem. Tego wieczora przywołane zostały także znakomite piosenki pisane przez niezwykle popularnych w latach 30. XX wieku tekściarzy, jakimi byli Marian Hemar, czy Julian Tuwim. Podczas koncertu Jan Emilian Młynarski – muzyk, a także Marcin Masecki, drugi obok Jana Emiliana Młynarskiego założyciel Jazz Band Młynarski-Masecki dokonywali każdorazowo krótkiego wprowadzenia w tematykę poszczególnych utworów, kulisów ich powstania, jak również przywoływali anegdoty z życia przedwojennych muzyków, doceniając przy tym ich kunszt, bez względu na okoliczności w jakich przyszło im tworzyć.
7 maja cykl koncertów prezentowanych w ramach festiwalu zamknął występ muzyczno-taneczny Zespołu Pieśni i Tańca Śląsk, będący jednym z najbardziej lubianych i rozpoznawalnych zespołów ludowych w kraju, który na scenie plenerowej MIIWŚ zaprezentował swój najbardziej znany program – widowisko muzyczne „A to Polska właśnie!”. Na występ złożyły się ludowe pieśni i tańce, charakterystyczne dla poszczególnych regionów Polski. Podczas wydarzenia ponad 100-osobowy zespół, w skład którego wchodzą chór, balet oraz orkiestra wykonał m.in. takie utwory jak: Karolinka, Szła dzieweczka, Hej, te nasze góry, oraz opracowania muzyczne takich tańców jak trojak, kujawiak-oberek czy polonez-mazur.
Kolejnym wydarzeniem II edycji Festiwalu Kultury Utraconej odbywającego się w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku były pokazy filmowe poprzedzone prelekcjami filmoznawcy dr. hab. Krzysztofa Kornackiego, ukazujące przedwojenne Pomorze w filmach dokumentalnych. 13 maja w Kinie Muzeum uczestnicy seansu mieli okazję obejrzeć: Zaślubiny z morzem, Pomorze, Szlakiem Mew, Batory – pierwszy rejs do Nowego Jorku czy Podróż Daru Pomorza do Sztokholmu. Obrazy te oscylowały wokół problematyki polskiego rybołówstwa oraz połowów dalekomorskich, zaś ich bohaterem był polski marynarz.
W ramach II edycji Festiwalu Kultury Utraconej odbyły się także 3 spektakle. Pierwszy z nich miał charakter otwarty, plenerowy. 20 maja aktorzy Teatru Migro ze sztuką „Echa”wystąpili w przestrzeni miejskiej Gdańska, na Długim Targu przy Zielonej Bramie. W impresji na temat Kresów Wschodnich wyrażonej bez słów, a jedynie za pomocą gestu, tańca oraz mimiki odwołując się przy tym do ruchu scenicznego kreowanego za pomocą techniki Gaga, przywołano historie ludzi, miejsc oraz przedmiotów na zawsze utraconych, obecnych jedynie we wspomnieniach.
21 maja na Sali konferencyjnej im. Jana Olszewskiego zaprezentowano z kolei spektakl poświęcony Tamarze Łempickiej – monodram „T. de Ł. Nienasycona” aut. dr Blanki Konopki (literaturoznawczyni specjalizująca się w modernizmie), który wyreżyserował Artur Hofman (Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce), ukazujący burzliwe życie malarki, artystki żydowskiego pochodzenia, przywołując przy tym jej bogatą twórczość na tle epoki dwudziestolecia międzywojennego. W Tamarę Łempicką wcieliły się Ewa Makomaska oraz Katarzyna Żak, prezentujące na scenie wewnętrzne rozdarcie artystki pomiędzy autentycznym byciem, a autokreacją.
Wydarzeniem zamykającym Festiwal Kultury Utraconej, a zarazem towarzyszącym finisażowi wystawy pn. „Witkacy dzieło utracone”, był spektakl „Matka” inspirowany sztuką artysty. 27 maja, ponownie w Sali konferencyjnej im. Jana Olszewskiego, w ramach tegorocznej edycji festiwalu wystawiony został monodram. Tym razem na scenie MIIWŚ wystąpiła Jolanta Juszkiewicz z Teatru Kropka Theatre, która wraz z Anatoly Frusin podjęła się reżyserii sztuki powstałej w oparciu o dramat Stanisława Witkiewicza. W spektaklu będącym opowieścią o silnej, acz toksycznej – wyrażonej przez obecne w sztuce motywy wampiryczne – relacji pomiędzy matką a jej dzieckiem, twórcy spektaklu przywołali także uniwersalny charakter dramatu Witkacego, pozostawiając widza z pytaniami o sens ludzkiego istnienia. W wieńczącym festiwal przedstawieniu podkreślona została także szczególna wartość sztuki, przez którą człowiek może doświadczać metafizycznego i odzyskiwać, łączyć się z tym, co pozornie, również w wymiarze kultury, może wydawać się nie do odzyskania. Takie rozumienie sztuki wpisuje się także w ideę Festiwalowi Kultury Utraconej, którego celem jest przywoływanie wyjątkowego dorobku artystycznego twórców II Rzeczypospolitej, aby ten nie tylko nie uległ zapomnieniu przez rodaków, ale pozostawał wciąż żywy i obecny tak w ich pamięci, jak również w kulturze.
Patronat honorowy nad Festiwalem Kultury Utraconej objął Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Piotr Gliński.
Partnerzy: Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku, Muzeum Narodowe w Krakowie, Instytut Witkacego, Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce, Epoka TV.
Patroni Medialni: Polskie Radio, Radio Gdańsk, Telewizja Polska SA – Oddział w Gdańsku, TVP Kultura, Trójmiasto.pl, Dzieje.pl, Gdańsk Strefa Prestiżu, Dziennik Bałtycki.
Organizator wydarzenia: Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku
Festiwal Kultury Utraconej został dofinansowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
tekst: dr Zuzanna Szwedek-Kwiecińska
