Historia wielkopolskiego Wielenia – jak niemal każdego polskiego miasta – w pewnej części związana jest ze społecznością żydowską. O zachowanie tej przeszłości zabiega Izba Pamięci Ziemi Wieleńskiej i jej opiekun, Marek Doczekalski.
– Wieleń miewał pewne kłopoty, jeśli chodzi o kwestie związane z dziedziczeniem dawnych majątków i poszukiwaniem osób, które mają na ten temat jakąś wiedzę – opowiada pan Marek. – Jakiś czas temu pojawił się w Wieleniu przedstawiciel wyznawców religii mojżeszowej, ale nie doszło wtedy do żadnych konkretnych ustaleń, jedynie przy miejscowym liceum pojawił się obelisk upamiętniający dawnych mieszkańców miasta wyznania mojżeszowego. Jest on ogrodzony płotkiem, za którym ułożono odnalezione w mieście kawałki macew ze splądrowanego i zniszczonego cmentarza.
W 2010 roku jeden z wieleńskich domów zmienił właściciela. Nowi gospodarze zaczęli remont i wydostali ze strychu wszystkie przedmioty, które tam znaleźli. Wśród nich była stara skrzynia, którą porzucili przed budynkiem. Tam znalazł ją nauczyciel historii z miejscowej szkoły. To, co znajdowało się w środku, zrobiło na nim wielkie wrażenie: były to stare, zawilgocone dokumenty. Wysuszył je, poskładał w komplety i przez kilka lat przechowywał w szkole.
W 2017 roku w Wieleniu powstała Izba Pamięci Ziemi Wieleńskiej, która w swoich działaniach skupia się na budowaniu tożsamości regionalnej wśród mieszkańców oraz popularyzacji historii miasta i regionu. W 2018 roku do jej zbiorów trafiły przekazane przez nauczyciela żydowskie dokumenty. Na razie nie są one udostępnione zwiedzającym, bo wymagają specjalistycznej konserwacji. Są przechowywane w magazynie, w którym utrzymywana jest odpowiednia temperatura i wilgotność. Izba wiąże jednak z tym znaleziskiem poważne plany.
– W przyszłym roku chcielibyśmy przygotować wystawę czasową poświęconą wieleńskim wyznawcom kościoła mojżeszowego – zapowiada M. Doczekalski. – Uzupełnimy ją fotografiami z życia żydowskiej społeczności, które mamy w swoich zbiorach. Mamy również listę duchownych, który pracowali w miejscowej kancelarii.
W planach Izby jest również stworzenie „spacerownika”, za pomocą którego mieszkańcy Wielenia i przybywający tu goście będą mogli bliżej poznać żydowską część historii miasta. Punkty, w których dawniej znajdowały się ważne dla społeczności żydowskiej miejsca, zostaną oznakowanie tablicami informacyjnymi. W ten sposób powstanie historyczny szlak, którym podążać będą wyposażeni w mobilne przewodniki zwiedzający.
