23 września w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku odbyła się konferencja prasowa, w trakcie której przedstawione zostały bieżące zagadnienia związane z realizacją budowy Muzeum Westerplatte i Wojny 1939, której inwestorem jest Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.
W wydarzeniu wzięli udział: prof. Grzegorz Berendt – p.o. dyrektor Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku oraz Filip Kuczma – kierownik Działu Archeologicznego Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.
W trakcie konferencji p.o. dyrektor MIIWŚ prof. Grzegorz Berendt podkreślił, że Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku jest uprawnione do realizacji inwestycji budowy Muzeum Westerplatte i Wojny 1939 na mocy obowiązującej decyzji Wojewody Pomorskiego, zezwalającej na realizację części inwestycji w zakresie działki 68 obr. 0062 na polu bitwy Westerplatte. Jednocześnie w ocenie Muzeum, prawo własności działki nr 68 obr. 062 przeszło na Skarb Państwa w dniu 28 sierpnia 2020 roku, tj. w dniu, w którym decyzja Wojewody stała się ostateczna, a Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie, w ramach wydanego 16 września br. wyroku, nie dokonał zwrotu prawa własności na rzecz Gminy Miasta Gdańska. W ocenie Muzeum prawo własności nie może automatycznie przejść zwrotnie na Gminę, ponieważ żaden przepis obowiązującej ustawy o inwestycjach w zakresie budowy Muzeum Westerplatte i Wojny 1939 – Oddziału Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, nie reguluje w ten sposób tego zagadnienia. Muzeum na mocy decyzji Wojewody (która nie została uchylona) jest faktycznie cały czas posiadaczem nieruchomości, tym samym jakiekolwiek aktywności Gminy na tym terenie naruszałaby to posiadanie, a także wspomniane prawo własności Skarbu Państwa. Decyzja Wojewody Pomorskiego nie została uchylona, a Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku ma prawo realizować inwestycję na półwyspie Westerplatte.
– Zgodnie z analizą prawną dokonaną w Muzeum, nasza instytucja kultury nieprzerwanie jest w posiadaniu kilku działek na terenie dawnej Składnicy Wojskowej na Westerplatte. W tej materii nic się nie zmieniło i dzięki temu możemy wykonywać wszelkie czynności przygotowawcze i wykonawcze, związane z realizacją inwestycji budowy Muzeum Westerplatte i Wojny 1939. To jest dla nas – jako instytucji- kwestia zasadnicza, iż możemy wykonywać swoją misję […], i to nieprzerwanie czynimy i będziemy czynić. Taki jest stan prawny, na podstawie którego działamy – dodał prof. Grzegorz Berendt.
W dalszej części konferencji kierownik Działu Archeologicznego MIIWŚ Filip Kuczma opowiedział o badaniach archeologicznych prowadzonych przez MIIWŚ na Westerplatte.
– Z początkiem przyszłego miesiąca tego roku rozpoczynamy kolejny, ósmy już etap badań archeologicznych na Westerplatte – zapowiedział. – Badania będą trwały trzy miesiące. W trakcie tego etapu przebadamy obszar o łącznej powierzchni 300 m2, będziemy kończyć dokumentację obszaru przyszłego cmentarza Obrońców Westerplatte. Będziemy kontynuować naszą misję rozpoczętą w 2019 roku, polegającą na odkryciu szczątków wszystkich westerplatczyków, którzy polegli w trakcie siedmiodniowej obrony Westerplatte we wrześniu 1939 roku. W związku z tym, planujemy otworzyć cztery wykopy w lokalizacjach wybranych na podstawie kwerend archiwalnych. Spodziewamy się tam odkryć szczątki legionisty Mieczysława Krzaka, który zginął najprawdopodobniej 2 września 1939 roku w okolicy placówki Fort i został w tym miejscu, na swoim stanowisku prowizorycznie pochowany. Ta prowizoryczna sytuacja trwa już 82 lata – zamierzamy to zmienić.
Badania archeologiczne prowadzone przez Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku na Westerplatte są pierwszymi systematycznymi i kompleksowymi pracami wykopaliskowymi w historii półwyspu. Do czerwca 2021 r., podczas siedmiu etapów prac wykopaliskowych MIIWŚ przebadało i udokumentowało wykopami archeologicznymi obszar o pow. niemal 4,5 tys. m2. Podczas badań zlokalizowano, odsłonięto i udokumentowano relikty kilku kluczowych z perspektywy historii Składnicy budynków: willi oficerskiej, wartowni nr 5, starych koszar, budynku administracyjnego, kasyna podoficerskiego (największego budynku Składnicy, wcześniej budynku Kurhausu) Podkreśleniem szczególnego znaczenia prac badawczych prowadzonych przez Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku na Westerplatte było odkrycie w 2019 r. szczątków dziewięciu polskich żołnierzy. Bohaterscy Obrońcy Westerplatte spoczywali w pięciu nieoznakowanych, zapomnianych od 80 lat mogiłach. Do chwili obecnej ustalona została tożsamość sześciu poległych.
Muzealni archeolodzy nadzorują także prace saperskie systematyczne prowadzone przez żołnierzy Wojska Polskiego na terenie dawnej Wojskowej Składnicy Tranzytowej. Podczas dotychczas zrealizowanych z inicjatywy Muzeum prac saperskich, z materiałów niebezpiecznych i wybuchowych oczyszczono obszar o powierzchni niemal 12 ha. Z tej części Westerplatte usunięto niemal 2,5 tysiąca sztuk materiałów wybuchowych i niebezpiecznych takich jak bomby lotnicze (w tym o wagomiarach 500kg i 50 kg) liczne pociski artyleryjskie, granaty moździerzowe i ręczne oraz amunicję strzelecką. W większości materiały te związane były z wysadzaniem po wojnie na terenie Westerplatte amunicji przez radzieckich saperów. W trakcie prac saperskich muzealni archeolodzy pozyskali także 3 200 przedmiotów o wartości historycznej i ekspozycyjnej.
Łącznie w trakcie dotychczas zrealizowanych etapów badań archeologicznych i prac saperskich Muzeum pozyskało ponad 50 tys. zabytków, z czego niemal 25 tyś. zabytków wydzielonych (artefaktów o dużej wartość historycznej i ekspozycyjnej), obrazujących burzliwą historię półwyspu od połowy XVII do połowy XX w. Większość pozyskanego zbioru stanowią przedmioty związane ze służbą żołnierzy polskich na Westerplatte i walkami prowadzonymi w trakcie obrony Składnicy.
Z inicjatywy Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku wykonywane są także nieinwazyjne badania geofizyczne, którymi docelowo zostanie objęty cały teren dawnej Składnicy. Celem tych badań jest uzyskanie informacji o położeniu i rozmiarach niewidocznych dziś reliktów budynków znajdujących się niegdyś na Westerplatte, lejów po bombach i pociskach artyleryjskich oraz innych obiektów archeologicznych.
