To jedno z najbardziej rozpoznawalnych dzieł Rembrandta i zaledwie jeden z dwóch znanych konnych portretów autorstwa holenderskiego mistrza. „Jeździec polski”, będący niegdyś w kolekcji króla Stanisława Augusta, a obecnie w zbiorach nowojorskiego Frick Collection, prezentowany będzie od 6 maja do 7 sierpnia 2022 r. w Galerii Obrazów w Pałacu na Wyspie.
Obraz „Jeździec polski” namalowany został ok. 1655 r. Autorstwo Rembrandta zostało potwierdzone badaniami uczonych z Rembrandt Research Project i nie budzi wątpliwości. Dzieło jest przykładem mistrzowskiego, dojrzałego stylu holenderskiego malarza i jednym z zaledwie dwóch znanych konnych portretów w jego twórczości. Do dziś nie wiadomo jednak, kogo przedstawia „Jeździec polski”, zwany również „Lisowczykiem”, żołnierza konkretnej formacji (lisowczyka), starotestamentowego albo literackiego bohatera czy też konkretną postać.
Zagadkowość obrazu i jego niezwykły, poetycki nastrój, w równej mierze jak jego czysto malarskie walory – mistrzowska, typowo Rembrandtowska technika prowadzenia pędzla i wyrafinowana tonacja barwna – zadecydowały o niezwykłej popularności dzieła.
Obraz holenderskiego malarza zaoferował Stanisławowi Augustowi w 1791 r. Michał Kazimierz Ogiński, wielki hetman litewski, w zamian za drzewka pomarańczowe z królewskich ogrodów. Monarcha, wielki miłośnik sztuki Rembrandta, posiadał wówczas jedenaście obrazów uchodzących za dzieła mistrza (oryginałami były w istocie nie więcej niż trzy). „Jeździec polski” zawisł w Przedpokoju na piętrze Pałacu na Wyspie w Łazienkach Królewskich, ukochanej letniej rezydencji monarchy, w której gromadził on najcenniejsze dzieła swojej malarskiej kolekcji. Po abdykacji króla w 1795 r. i jego wyjeździe z kraju obraz pozostał w Łazienkach. Pod koniec lat 90. XVIII w. został przewieszony do Galerii Obrazów na parterze Pałacu, gdzie teraz prezentowany będzie publiczności.
Od śmierci Stanisława Augusta jego spadkobiercy stopniowo rozprzedawali królewskie zbiory, a „Jeździec polski” od 1814 r. trafiał do kolekcji kolejnych miłośników sztuki. W 1910 r. Zdzisław Tarnowski, ówczesny właściciel obrazu postanowił sprzedać swojego sławnego już Rembrandta, który niezwykle zyskał na wartości. Dzieło kupił amerykański finansista, przemysłowiec, mecenas sztuki i kolekcjoner, Henry Clay Frick. „Jeździec polski” zawisł we wspaniałych wnętrzach jego nowojorskiej rezydencji przy Fifth Avenue na Manhattanie – wśród dzieł Belliniego, Vermeera, Goi i Fragonarda. Po śmierci Fricka jego rodzinna siedziba przekształcona została w muzeum. Dziś The Frick Collection uważane jest za jedną z najważniejszych kulturalnych instytucji Nowego Jorku. Wyjątkowe okoliczności związane z przenosinami kolekcji Fricka do tymczasowego budynku na czas remontu zabytkowej siedziby stworzyły okazję dla wizyty „Jeźdźca polskiego” w Łazienkach Królewskich, po przeszło dwustu latach od chwili, gdy arcydzieło opuściło rezydencję ostatniego polskiego króla.
„Jeździec polski” Rembrandta – wydarzenia towarzyszące
Wystawa „Królewski Rembrandt. Jeździec polski ze zbiorów The Frick Collection w Nowym Jorku” otwarta będzie od 6 do 8 maja w godz. 10.00-18.00, od 10 maja we wtorek, środę i niedzielę w godz. 10.00-16.00; w czwartek, piątek i sobotę w godz. 10.00-18.00. Wstęp: 6, 7 i 8 maja bezpłatnie; od 10 maja w ramach biletu wstępu do obiektów (40 zł – bilet normalny, 20 zł – ulgowy, 1 zł – dzieci do lat 7 i młodzież do 26. roku życia), w piątki – bezpłatnie.
Wystawie towarzyszyć będzie publikacja w językach polskim i angielskim z esejami kuratorów ekspozycji. Zorganizowane zostaną również wykłady na temat sztuki Rembrandta i kolekcji Stanisława Augusta, z udziałem cenionych kuratorów malarstwa, m.in. dr. Xaviera Salomona, wicedyrektora The Frick Collection, oraz prof. Antoniego Zięby. W Starej Kordegardzie otwarta zostanie rodzinna strefa malarska.
organizatorzy wystawy: Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie oraz The Frick Collection w Nowym Jorku
kuratorzy: Xavier Salomon, Izabela Zychowicz
partnerzy: Zamek Królewski na Wawelu – Państwowe Zbiory Sztuki, Royal Talens
patroni medialni: Warsaw Insider, Mówią Wieki, PAP, Kultura wokół Nas, Wernisażeria, TVP Kultura, TVP Historia, RDC, Niezła Sztuka, Karmione Kulturą
mecenas Muzeum: PZU
Wystawa dofinansowana została ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
