We wtorek, 21 czerwca, odbędą się uroczystości związane z 82. rocznicą największej egzekucji więźniów Pawiaka, przeprowadzonej w Puszczy Kampinoskiej w pobliżu miejscowości Palmiry. Obchody rozpoczną się na terenie Muzeum Więzienia Pawiak, następnie zaproszeni goście udadzą się na Cmentarz-Mauzoleum w Palmirach.
Egzekucje w Puszczy Kampinoskiej były następstwem działań ludobójczych trwających od początku okupacji niemieckiej. Wiosną 1940 roku represje przybrały na sile i rozpoczęła się „nadzwyczajna akcja pacyfikacyjna” (Ausserordentliche Befriedungsaktion), ukierunkowana na likwidację wybitnych reprezentantów polskiego społeczeństwa. Przeszła do historii pod kryptonimem „akcji AB”.
W dniach 20–21 czerwca 1940 r. Niemcy rozstrzelali w Palmirach 362 więźniów Pawiaka, w tym 82 kobiety. Zginęli wówczas działacze społeczni, polityczni, dziennikarze, lekarze, adwokaci i księża. Byli wśród nich: Mieczysław Niedziałkowski – długoletni poseł na Sejm RP, Maciej Rataj – Marszałek Sejmu, Janusz Kusociński – olimpijczyk, Halina Jaroszewicz – posłanka na Sejm i senatorka RP, Jan Pohoski – wiceprezydent Warszawy.
Pawiak
W czasie II wojny światowej największe niemieckie więzienie polityczne na terytorium okupowanej Polski. Miejsce przetrzymywania tysięcy Polaków – bestialsko katowanych i torturowanych na przesłuchaniach prowadzonych przez gestapo w al. Szucha.
Od października 1939 r. do sierpnia 1944 przeszło przez Pawiak około 100 tysięcy osób. Wielu jego więźniów rozstrzelano w tzw. warszawskim pierścieniu śmierci (Palmiry, Magdalenka, Lasy Kabackie, Wólka Węglowa, Wydmy Łuże, Rembertów, Wawer, okolice Jabłonny), później w ruinach getta. Tysiące wywieziono na pewną śmierć do obozów koncentracyjnych: KL Auschwitz-Birkenau, KL Stutthof, KL Lublin, KL Ravensbrück. Więziono na Pawiaku przedstawicieli różnych środowisk i zawodów. Jednak w pierwszych latach okupacji przeważali wśród osadzonych przedstawiciele inteligencji, najaktywniejsi uczestnicy życia politycznego, społecznego i naukowego, aresztowani na podstawie zawczasu przygotowanych przez najeźdźców specjalnych list.
Palmiry
Jedno z najlepiej znanych miejsc niemieckich zbrodni. Symbol śmierci około 2 tysięcy mieszkańców Warszawy i okolicznych miejscowości. O wyborze miejsca masowych egzekucji zadecydowały bliskość Warszawy (30 km od centrum) i fakt, że był to teren mało uczęszczany, otoczony gęstym lasem. Miało to, w opinii okupantów, zapewnić utrzymanie zbrodniczych działań w tajemnicy. Wszystkie egzekucje w Palmirach przygotowywane były przez Sicherheitspolizei z rozmysłem i precyzją. Doły grzebalne kopane były w dzień poprzedzający egzekucję i przypominać miały rowy przeciwlotnicze albo naturalne zapadliska terenu. Na czas egzekucji okolicę otaczały wzmożone patrole, a robotników leśnych zwalniano tego dnia z pracy. Wywożonym na egzekucję więźniom często wydawano dokumenty, rzeczy z depozytu, a nawet dodatkowe porcje chleba na drogę. Uspokojeni w ten sposób, przekonani, że jadą do obozu lub na roboty przymusowe do Rzeszy, nie stawiali oporu. Rozstrzeliwań dokonywał pluton egzekucyjny z broni maszynowej. Po egzekucji doły zasypywano i starannie maskowano.
Do dziś stwierdzono, że od grudnia 1939 do lipca 1941 r. w Palmirach Niemcy dokonali 21 egzekucji, w których straconych zostało ponad 1700 osób. Poszukiwania masowych grobów w miejscach zapamiętanych i oznaczonych przez pracowników leśnych rozpoczęto tuż po zakończeniu wojny. Prace ekshumacyjne prowadzono pod kierunkiem ekipy Wydziału Grobownictwa Polskiego Czerwonego Krzyża w obecności przedstawicieli Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce od 25 listopada 1945 r. do lata 1946. W latach 1946–1947 PCK kontynuował prace ekshumacyjne w innych częściach Puszczy Kampinoskiej i większa liczba odnalezionych wówczas zwłok także została pochowana na Cmentarzu – Mauzoleum w Palmirach.
Polski Związek b. Więźniów Politycznych Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych, Muzeum Więzienia Pawiak – oddział Muzeum Niepodległości w Warszawie oraz Muzeum – Miejsce Pamięci w Palmirach, oddział Muzeum Warszawy zapraszają na uroczystość upamiętniającą 82. ROCZNICĘ EGZEKUCJI WIĘŹNIÓW PAWIAKA W PALMIRACH
- 21 czerwca 2022 r. (wtorek)
- godz. 11:00 Muzeum Więzienia Pawiak, ulica Dzielna 24/26
- godz. 13:00 Cmentarz w Palmirach
PROGRAM UROCZYSTOŚCI:
Część I – Muzeum Więzienia Pawiak
11.00 – uczczenie pamięci oraz złożenie kwiatów i zapalenie zniczy pod Pomnikiem Drzewa Pawiackiego
12.00 – odjazd autokaru* sprzed Muzeum Więzienia Pawiak przy ulicy Dzielnej 24/26
Cześć II – Palmiry
13:00 – Uroczyste złożenie kwiatów na Cmentarzu w Palmirach w asyście Warty Honorowej Wojska Polskiego
*Prosimy o wcześniejszą rezerwację miejsc w autokarze pod numerem 22 831 92 89. Miejsca w autokarze w pierwszej kolejności mogą rezerwować rodziny ofiar egzekucji.
