Nowojorska fundacja Auschwitz-Birkenau Memorial Foundation (ABMF) opublikowała wyjątkowy zbiór przepisów i świadectw ocalałych zatytułowany „Honey Cake and Latkes: Recipes from the Old World by the Auschwitz-Birkenau Survivors” (Ciasto miodowe i placki ziemniaczane – przepisy ze starego świata od ocalałych z Auschwitz-Birkenau).
Zbiór ten to więcej niż książka kucharska. Zawiera nie tylko ponad 110 przepisów, ale także wspomnienia, notki bibliograficzne oraz opis tradycji związanych z jedzeniem przekazanych przez jednych z ostatnich żyjących ocalałych z Auschwitz. Materiały i relacje odnoszą się do czasów przed oraz po Holokauście i, według Ronalda S. Laudera, Prezesa ABMF, stanowią „historię nadziei i triumfu ducha człowieczeństwa”.
Historia powstania książki sięga stycznia 2020 r., kiedy to dzięki wsparciu Fundacji kierowanej przez Laudera do Miejsca Pamięci Auschwitz przybyło 120 ocalałych, by wziąć udział w obchodach upamiętniających 75. rocznicę wyzwolenia niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady.
– Kilka miesięcy później ABMF, chcąc utrzymać zaangażowanie delegacji ocalałych, podjęła decyzję o organizowaniu dwa razy w miesiącu spotkań za pośrednictwem platformy Zoom, w trakcie których ocalali dzielili się także swoimi ulubionymi przepisami, w ten sposób dodając sobie nawzajem otuchy w tamtym wyjątkowo trudnym okresie globalnej pandemii – powiedziała dr Maria Zalewska, dyrektor wykonawcza ABMF.
W swoim wstępie dr Piotr M. A. Cywiński, dyrektor Muzeum i Miejsca Pamięci Auschwitz, podsumował jak ważną rolę z kulturowego punktu widzenia odgrywa książka kucharska: „W obozie praktycznie nikt nie jadał przy stole. Chciano bowiem wyplenić wszelkie przejawy kultury pośród więźniów będących na granicy życia i śmierci. Wraz ze zniknięciem więźniów zniknąć miała pamięć historyczna, w tym kultura spożywania posiłków. W tych, którzy ocalali, przetrwała także nostalgia i pamięć, wiedza i uczucia, tradycje i zwyczaje… O tym właśnie opowiada ta książka – to nie tylko zbiór przepisów kulinarnych. To opowieść o przepisach, daniach, posiłkach… o pamięci zasiadania przy stole, o rodzinnym charakterze jedzenia, o spotkaniach… o wpływie tradycji, konwencjach i innowacjach w ramach tej przestrzeni kulturowej, w centrum której, zarówno dziś, jak i w przeszłości, znajdują się ludzie zasiadający przy wspólnym stole”.
Według dr Marii Zalewskiej „Honey Cake and Latkes” to książka kucharska inna niż wszystkie: „Przed zabraniem się za gotowanie zachęcamy najpierw do przeczytania komentarzy, jakimi opatrzono przepisy, ponieważ to one są sercem i duszą tej książki. Zawierają wspomnienia stanowiące inspirację do opracowania tego tomu: Eugene’a Gintera przywołującego kanapkę z czekoladą, którą jego matka przygotowała mu, by posilił się i wzmocnił po wyzwoleniu; przepis na rakott-krumpli od Evy Shainblum, która wspomina, że to węgierskie danie z układanych warstwami ziemniaków stanowiło ostatni posiłek, jaki zjadła z rodziną, zanim wszyscy zostali deportowani do Auschwitz na dzień po święcie Szawuot w 1944 r.; żywe wspomnienia Benjamina Lessera, który przywołuje sad i ogrody swojego dziadka w przedwojennej miejscowości Mukaczewo, gdzie każdego lata jego rodzina zjeżdżała się, by wspólnie zbierać owoce i gotować kompot; historie rodzinne Goldie Finkelstein związane z gotowaniem pysznego jedzenia w dużych ilościach, by ułatwić sobie przepracowanie wojennej traumy niedostatku, głodu i wyczerpania, aż wreszcie wspomnienia beztroskich świątecznych posiłków spożywanych przez wielu ocalałych po wojnie przy wspólnym stole z przedstawicielami drugiego, trzeciego, a teraz już czwartego pokolenia. Żywimy nadzieję, iż książka ta, której treści zebraliśmy i zredagowaliśmy w 2020 r. w trakcie lockdownu sprawi, że czytelnicy docenią tradycje, które nas łączą i zapewniają dobre samopoczucie”.
Przychód ze sprzedaży książki przekazany zostanie Auschwitz-Birkenau Memorial Foundation, której misją jest ochrona pamięci o Auschwitz dzięki wspieraniu prac konserwatorskich oraz edukacji.
