Fascynująca historia żydowskiej piłki nożnej w Warszawie i nie tylko, nieodłącznie związany z tym sportem antysemityzm – przedwojenny i współczesny, oraz odrodzenie żydowskiego życia sportowego w stolicy będą tematami Czwartku na Tłomackiem 23 maja.
uż od połowy XIX w. sport i aktywność fizyczną wśród Żydów postrzegano nie tylko jako element rekreacji czy warunek dobrostanu, ale też jako istotne ogniwo rodzącej się wówczas żydowskiej świadomości narodowej, w szczególności w duchu syjonistycznym. Umożliwiały również reakcję na rosnący antysemityzm.
Przed wojną w samej Warszawie istniało około trzydziestu żydowskich klubów piłkarskich rywalizujących w różnych klasach rozgrywkowych. Niemal każde ugrupowanie polityczne posiadało swoją własną sekcję sportową.
Żydowscy piłkarze na trwale zapisali się w historii polskiego sportu – strzelcem pierwszej bramki w oficjalnym meczu reprezentacji Polski był reprezentujący barwy Jutrzenki Kraków i Makabi Warszawa Józef Klotz (z rzutu karnego w wygranym przez Polaków wyjazdowym meczu z Szwecją w Sztokholmie w maju 1922 r.), legendami Cracovii byli Józef Lustgarten, Leon Sperling czy Józef Gintel (ten ostatni zdobył koronę króla strzelców polskiej ligi w sezonie 1927/1928).
O historii żydowskiej piłki nożnej porozmawiają dr hab. Rafał Rosół, prof. UAM, dr hab. Robert Gawkowski, Igor Susid i Stefan Szczepłek.
Spotkanie odbędzie się 23 maja 2024 r. o godzinie 18:00 w Żydowskim Instytucie Historycznym i będzie transmitowane na Facebooku ŻIH.
_____
dr hab. Rafał Rosół, prof. UAM – filolog klasyczny, językoznawca, profesor uczelni na Wydziale Filologii Polskiej i Klasycznej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Dotychczas opublikował książki Wschodnie korzenie kultu Apollona (Kraków 2010), Frühe semitische Lehnwörter im Griechischen (Frankfurt am Main 2013), „Potrawa osłów greckich” (Nowa Ruda 2016), Heksa na hulajpecie (Poznań 2017) i Chorągiewki z tałesu. Piłka nożna, antysemityzm i Zagłada (Kraków 2022), a także ponad 50 artykułów wydanych w Polsce, Holandii, Niemczech, Rosji i USA. Do jego głównych zainteresowań należą kontakty językowe między Bliskim Wschodem a Grecją w starożytności, recepcja tradycji antycznej i obecność języka łacińskiego w przestrzeni miejskiej oraz historia i kultura Żydów w Polsce. Obecnie realizuje projekt badawczy pt. „Lexicon of Oriental Words in Ancient Greek”. Jest ponadto przewodnikiem PTTK po Poznaniu, regularnie grywa w piłkę nożną, a ostatnio w hokeja na lodzie.
dr hab. Robert Gawkowski – historyk kultury fizycznej i sportu, w szczególności w Warszawie, autor kilkunastu publikacji o tematyce sportowej, m.in. nagrodzonej w konkursie na najlepsze Varsaviana (2008) Encyklopedii klubów sportowych Warszawy i najbliższych okolic w latach 1918–1939 (Warszawa 2007), a także książek: Wypoczynek w II Rzeczpospolitej (Bielsko Biała 2011), Sport w II Rzeczpospolitej (Warszawa 2012), Futbol dawnej Warszawy (Warszawa 2013). Przedmiotem jego badań jest historia sportu i turystyki ze szczególnym naciskiem na czasy dwudziestolecia międzywojennego i okupacji, współpraca narodów na niwie sportowej oraz wpływ polityki na sport. Związany m.in. z UW, UKSW, warszawskim AZS i AWF, Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie.
Igor Susid – członek zarządu Żydowskiego Towarzystwa Gimnastyczno-Sportowego (ZTGS) Makabi Warszawa.
Stefan Szczepłek – dziennikarz od roku 1973 („Piłka Nożna”, Telewizja Polska, „Życie Warszawy”, „Rzeczpospolita” od roku 1999). Publicysta, felietonista, komentator sportowy. Autor dwudziestu książek, współautor kilkudziesięciu innych. Za Szkołę falenicką otrzymał nagrodę Warszawskiej Premiery Literackiej (2019), a za dwutomową Warszawa idzie na mecz – wyróżnienie nagrody Klio Porozumienia Wydawców Książki Historycznej (2023) w kategorii Varsaviana. Gospodarz lub gość kilkuset programów w TVP. Dwukrotny laureat nagrody im. Dariusza Fikusa (2007, 2019), pierwszy zdobywca nagrody Grand Press im. Bohdana Tomaszewskiego (2015). Uhonorowany „Złotym Piórem” Klubu Dziennikarzy Sportowych (2007) i Srebrnym Wawrzynem Olimpijskim PKOl za publicystykę sportową (2012). Nominowany do nagrody „Dziennikarz Dekady” Radia Zet. im. Andrzeja Woyciechowskiego (2019). Ma tablicę Gloria Optimis w Złotym Kręgu osobowości polskiego sportu na warszawskiej Akademii Wychowania Fizycznego (2013). Był wykładowcą w Wyższej Szkole Dziennikarskiej im. Melchiora Wańkowicza. Jest przewodniczącym Koła Sportu i Turystyki Towarzystwa Miłośników Historii.
Na ilustracji: Mecz piłkarski połączonych drużyn Skra Warszawa i Gwiazda Warszawa z zespołem Hapoel Wiedeń 1 sierpnia 1936 r. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma
