25 marca 1821 roku biskup z Patry – Germanos III wywiesił grecką flagę na wieży kościoła Agia Lavra, dając znak do powstania przeciw Imperium Osmańskiemu. Zryw ten doprowadził do realizacji marzeń Greków o wolności. W 200. rocznicę ogłoszenia niepodległości Grecji na skwerze Kościuszki w Gdyni została otwarta wystawa „Greckie Powstanie Narodowowyzwoleńcze 1821-1830”.
Choć od momentu wybuchu powstania Greków czekało jeszcze 9 lat krwawych walk, to właśnie datę 25 marca 1821 roku uznaje się za dzień ogłoszenia niepodległości. Biskup Germanos III wezwał ich wtedy do walki o wyzwolenie spod trwającej 375 lat tureckiej okupacji. Wszystko w myśl hasła „Wolność albo śmierć”, które dziś jest dewizą państwową Grecji i Cypru. Ziściło się ono w 100 procentach – przyniosło zarówno wolność, ale i śmierć tysięcy powstańców i cywili. Formalnie, na arenie międzynarodowej, niepodległość Królestwa Grecji uznano 3 lutego 1830 roku na konferencji londyńskiej. Zwyciężona Turcja uznała niepodległość Grecji w 1832 roku na mocy traktatu podpisanego w Stambule.
Otwarcie wystawy „Greckie Powstanie Narodowowyzwoleńcze 1821-1830” w Gdyni jest nieprzypadkowe. Kto z gdynian nie zna choćby jednego potomka greckich uchodźców, których w latach 40. XX wieku przyjęła Gdynia? Obecny na otwarciu wystawy prezydent Gdyni Wojciech Szczurek również wspominał swoich greckich przyjaciół.
Dla nas, gdynian, grecka społeczność to bardzo ważki element budowania naszej tożsamości. Tożsamości miasta otwartego i wielokulturowego. Ja w kręgu swoich przyjaciół i znajomych miałem od najmłodszych lat styczność z przedstawicielami rodzin Greków, którzy przybywali tutaj na różnych etapach historii – i przed wojną i w fali greckich mieszkańców, która przybyła do Gdyni po wojnie
mówił prezydent.
Uroczystość zgromadziła grupę około 30 Greków i ich polskich przyjaciół. I choć to urodzone już w Polsce dzieci i wnuki Greków uciekających z ojczyzny przed wojną domową trwającą do 1949 roku, to rodzime tradycje i święta są przez nich żywo kultywowane. Nie mogło więc zabraknąć wspólnego odśpiewania greckiego hymnu i tradycyjnych tańców w kole: chasapiko i sirtaki. Ten drugi od lat króluje na polskich weselach jako taniec Zorby.
Dla Greków 25 marca to największe święto narodowe. Jest to początek walki wyzwoleńczej spod okupacji osmańskiej. Bardzo znacząca data i bardzo uroczyście obchodzona. Zresztą nie tylko w Grecji, dzisiaj cała Europa i pół Ameryki świeci się na biało-niebiesko, ponieważ jest to taka uroczystość, która dała wolność i początek wszystkim rewolucjom. Muszę powiedzieć, że w tej greckiej rewolucji brali również udział Polacy. Zasłużył się m.in. książę Czartoryski, który organizował oddziały, zbierał fundusze na to, by powstanie mogło dojść do skutku
mówił Georgios Orfanos ze Stowarzyszenia Hellada – Grecy w Polsce, które zorganizowało wystawę.
Fakt, że pokolenie urodzonych w Polsce Greków celebruje uroczyście greckie święto, to jest, jak mówi Georgios Orfanos, spłata długu wobec ich rodziców. W czasie greckiej wojny domowej w Polsce znalazło schronienie około 14 tys. dorosłych i 4 tys. dzieci z tamtego kraju. Wielu z nich nie miało już okazji wrócić do ojczyzny. Rodzice Orfanosa pochodzili z dwóch odległych krańców Grecji. Tata z wyspy Kharpatos, mama spod Salonik. Poznali się w obozie przejściowym w Czechosłowacji, skąd z racji, że ojciec był marynarzem, trafili do Gdyni.
Polska bardzo przyjaźnie ich przyjęła. Natomiast sądzę, że Grecja spłaciła swój dług w stosunku do narodu polskiego, ponieważ w 1981 roku był to jedyny kraj, który wraz z Austrią przyjmował uchodźców z Polski. Do Grecji trafiło około 800 tysięcy Polaków, którzy potem powyjeżdżali w różnych kierunkach świata
mówi Georgios Orfanos.
Jego rodzice po kilkudziesięciu latach spędzonych w Gdyni wrócili do Grecji, ale po śmierci zostali pochowani na Cmentarzu Witomińskim.
