Ekspozycja przygotowywana w ramach projektu badawczego Polskie rzeźbiarki XIX–XX wieku, realizowanego we współpracy z Musée Rodin w Paryżu, Musée Camille Claudel w Nogent-sur-Seine i Musée Antoine Bourdelle w Paryżu.
Wystawa poświęcona jest pionierskiej generacji polskich rzeźbiarek, z których większość żyła i tworzyła w tym samym czasie co słynna francuska rzeźbiarka Camille Claudel (1864-1943). Ekspozycja ma na celu przywrócenie pamięci o zapominanych artystkach i przyznanie należnego im miejsca w dziejach sztuki. Jest też pierwszą prezentacją prac Camille Claudel w Polsce.
Ta najbardziej dziś rozpoznawalna rzeźbiarka XIX wieku, która zagościła w kulturze popularnej dzięki poświęconym jej filmom i książkom, uznania doczekała się dopiero pośmiertnie. Po wielu sukcesach artystycznych, została w 1913 roku umieszczona przez matkę w zakładzie zamkniętym, gdzie spędziła trzydzieści lat, a jej dorobek popadł w zapomnienie. Proces odkrywania na nowo twórczości Claudel rozpoczął się wystawą w paryskim Musée Rodin w 1951 roku. Od tego czasu powstało na jej temat wiele publikacji naukowych, a w 2017 roku otwarto muzeum monograficzne w Nogent-sur-Seine, miejscowości, gdzie rozpoczęła edukację artystyczną.
Polskie rzeźbiarki XIX wieku – popularne i odnoszące sukcesy na krajowych i międzynarodowych wystawach, realizujące zamówienia na rzeźby przeznaczone do przestrzeni publicznej, bohaterki licznych artykułów ówczesnej prasy – także na długie lata popadły w zapomnienie. Ich życiorysy to często, tak jak w wypadku Camille Claudel, historia zmagań ze stereotypami, uprzedzeniami i wynikającymi z nich nierównościami i przeciwnościami. O ile nauka malarstwa i rysunku stanowiła na ogół element edukacji dziewcząt, kształtujący ich wrażliwość i poczucie estetyki, o tyle do rzeźbienia na różne sposoby ograniczano im dostęp. Modelowanie w glinie, odlewanie w gipsie czy kucie w kamieniu (oraz towarzyszące im trud fizyczny, brud i pył) postrzegano jako sferę działań typowo męskich. Z rzeźbieniem wiązała się także kwestia odwzorowywania nagiego ciała, co w wypadku specyfiki procesu twórczego wiążącego się z bezpośrednim kontaktem artystki z materiałem uznawano za zagrożenie moralności kobiet.
Niemal do końca XIX wieku kobiety nie miały wstępu na państwowe uczelnie artystyczne. Mimo to rzeźbiarki stanowiły jedną z najbardziej wyemancypowanych grup zawodowych. Upór pierwszej generacji artystek konsekwentnie dążących do wytyczonego celu – zdobycia profesjonalnego wykształcenia i poświęcenia się twórczości rzeźbiarskiej – doprowadził do zmiany sposobu myślenia o rzeźbie i utorował drogę kolejnym pokoleniom kobiet.
Wystawa obrazuje różnorodność stosowanych przez XIX-wieczne rzeźbiarki form i materiałów, a także spektrum podejmowanych tematów. Narracja została podzielona na wątki zatytułowane: „Mistrzowie. Możliwość nauki”, „W służbie: powinności religijno-patriotyczne”, „Portret. Co kobiecie wolno rzeźbić”, „Nagie ciało: przekraczanie granic”. Składają się one na opowieść o drodze kobiet artystek do niezależności i uznania, o ich determinacji. To inspirująca wyprawa w świat rzeźbiarek, które dzięki swej sile i odwadze odrzuciły gorset konwencji i zasad wynikających z ówczesnej obyczajowości. Kobiet, które realizowały własne marzenia.
19 maja – 10 września 2023
Muzeum Narodowe w Warszawie
Kuratorka wystawy: dr Ewa Ziembińska
Współpraca kuratorska: Alicja Gzowska
Patronat nad wystawą objął Ambasador Francji w Polsce Frédéric Billet
Źródło: Muzeum Narodowe w Warszawie
