środa, 25 czerwca, 2025

Czy Żydzi są rasą? Dyskurs prasowy i publicystyczny 1866–1939

Temat rasy i rasizmu stał się obecnie modny. Jednak naukowcy analizują zazwyczaj „naukowe” teorie rasistowskie czy rozważania na temat rasizmu w liczących się publikacjach. Mnie nie interesuje ani teoria rasizmu, ani to, jak pojęcie rasy i zróżnicowania ras przedstawiano w debatach akademickich, ale jakie informacje na temat ras trafiały do pana Kowalskiego, który kupił rano ulubiony dziennik, i do pani Rozencwajg, która odpoczywała wieczorem na kanapie z powieścią.

Problemem jest samo pojęcie rasy. Pojęcia z dziedziny nauk społecznych są płynne, ich definicje różnią się od siebie. Mają one zazwyczaj długie trwanie, występują w języku przez stulecia, nie oznacza to jednak, że ich znaczenie, a może nawet w większym stopniu odbiór społeczny z nim związany, jest niezmienny, choć zmiana zachodzi stopniowo. Tylko wielkie, dramatyczne wydarzenia mogą nagle zmienić znaczenie pojęcia. „Rasa” przed II wojną światową, a może ściślej przed 1933 rokiem i Ustawami Norymberskimi, i „rasa” teraz mają identyczne brzmienie. Jednak – przynajmniej częściowo – kryje się pod tym pojęciem co innego. W rezultacie, w każdym razie do lat 30. XX wieku, jest to jedno z najmniej określonych pojęć, używane w tak wielu znaczeniach, że nie sposób stworzyć żadnej spójnej definicji.

Dla ludzi żyjących przed II wojną oczywiste było, że rasy istnieją i dzielą ludzi. Przeświadczenie wynikało nie tyle z teorii rasistowskich, ale z powszechnie przyjmowanego poglądu, że ludzie różnią się między sobą i że różnice te są oczywiste i nieusuwalne.

Mam zamiar zbadać, co publicyści i pisarze sądzili o istnieniu „rasy żydowskiej”. Przede wszystkim, czy w ogóle ona istnieje, czym jest – czy jest to rasa w znaczeniu biologicznym, czy jest raczej konstruktem społecznym, czy istnieje wspólnota rasowa. Będę badać zarówno stronę żydowską, jak i polską, zestawiając ich wyobrażenia o tym, czym (i czy) jest rasa żydowska.

Złożoność tego problemu w najwcześniejszych latach omówię na podstawie pisma „Izraelita” (1866–1915).

Seminarium odbędzie się 4 czerwca 2024 r. o godzinie 11:00 w sali ŻIH w Błękitnym Wieżowcu (Plac Bankowy 2, wejście od ul. Tłomackie).

_____

prof. dr hab. Anna Landau-Czajka – socjolożka i historyczka, profesor zwyczajny Instytutu Historii PAN, przewodnicząca KNH PAN. Zajmuje się historią społeczną, historią stosunków polsko-żydowskich, historią dzieciństwa. Jest autorką monografii: W jednym stali domu. Koncepcje rozwiązania kwestii żydowskiej w publicystyce polskiej lat 1933-1939 (1998), Syn będzie Lech… Asymilacja Żydów w Polsce międzywojennej (2006), Polska to nie oni. Polska i Polacy w polskojęzycznej prasie żydowskiej II Rzeczypospolitej (2015), Wielki „Mały Przegląd”. Społeczeństwo i życie codzienne w II Rzeczypospolitej w oczach korespondentów „Małego Przeglądu” (2018).

Na ilustracji: „Izraelita” nr 32 (13 sierpnia 1880), Biblioteka Narodowa (Polona)

Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj

Pod naszym patronatem

Festyn Ekologiczny „Zaginiony świat na...

Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach już po raz szesnasty organizuje dla...

FESTYN ZIELONOŚWIĄTKOWY

8 czerwca 2025 r. | godz. 12:00–17:00 | Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu R...

XIV Noc Muzeów

Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach serdecznie zaprasza 17 maja o godz....

Wernisaż wystawy pt. „ Geometria Gaudi...

Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach zaprasza na wernisaż wystawy pt. „ ...

„Kwiatki Polskie” prosto ze Starachowi...

Ekipa programu „Kwiatki Polskie”, którego emisję można oglądać w Telewizji Pols...