Laureatem konkursu Nagroda POLIN 2021 został Dariusz Popiela, działacz Sądeckiego Sztetla, autor projektu „Ludzie, nie liczby”, w ramach którego na cmentarzach upamiętniane są z imienia i nazwiska ofiary Holocaustu. Zwycięzca konkursu otrzyma 20 000 złotych. Podczas finału konkursu, który odbył się w Muzeum POLIN oraz w mediach społecznościowych instytucji, przyznano również wyróżnienia. Otrzymały je Urszula Antosz-Rekucka z Mszany Dolnej, Urszula Rybicka z Wrocławia oraz Inga Marczyńska, działająca w Małopolsce i na Podkarpaciu.
Kapituła konkursu doceniła Dariusza Popielę za upamiętnienie z imienia i nazwiska ponad 5 000 ofiar Zagłady z Krościenka nad Dunajcem, Grybowa, Czarnego Dunajca i Nowego Targu, za niesamowitą energię do działania i inspirowanie innych do podejmowania aktywności w obszarze ochrony pamięci. Laureat od lat jako działacz Sądeckiego Sztetla współorganizuje rocznice związane z tragedią Żydów oraz spotkania przybliżające kulturę żydowską w Nowym Sączu. Jest autorem projektu „Ludzie, nie liczby” w ramach którego na cmentarzach, gdzie przeprowadzano projekt, upamiętniane są z imienia i nazwiska ofiary Holocaustu. Do działań projektu “Ludzie, nie liczby” należą także spotkania z młodzieżą w szkołach, podczas których przybliżana jest historia lokalnej społeczności, wyjazdy edukacyjne do obozu Muzeum Zagłady w Bełżcu, gdzie młodzież poznaje tragiczną historię dawnych mieszkańców ich miejscowości, a następnie szkoły, uczniowie obejmują patronat nad pomnikiem-miejscem pamięci. Innym rodzajem aktywności laureata Nagrody POLIN 2021 jest poszukiwanie macew i pamiątek po żydowskich mieszkańcach. W ramach współpracy i dialogu z lokalnymi społecznościami udaje się odzyskiwać nagrobki, które dziesięciolecia spędziły poza terenem cmentarza na podwórkach. Macewy te są poddawane renowacji a na cmentarzach budowane są specjalne lapidaria. Dariusz Popiela jest także olimpijczykiem z Pekinu, dziewięciokrotnym Mistrzem Polski (ostatni tytuł w 2021 roku) i wielokrotnym medalistą Mistrzostw Świata i Europy w kajakarstwie górskim.
Zwycięzca konkursu otrzyma nagrodę finansową w wysokości 20 000 złotych.
Wyróżnienia w konkursie przyznano Urszuli Antosz-Rekuckiej z Mszany Dolnej, Urszuli Rybickiej z Wrocławia oraz Indze Marczyńskiej, działającej w Małopolsce i na Podkarpaciu.
Urszula Antosz-Rekucka – liderka dialogu, społeczna opiekunka zabytków, założycielka i prezeska Fundacji Sztetl Mszana Dolna. Jest bardzo nietypową katechetką, która od lat dba o pamięć o dawnych żydowskich mieszkańcach Mszany Dolnej. Przybliża piękno żydowskiej kultury, edukuje uczniów w poszanowaniu dla innych wyznań i kultur, czasem płacąc stygmatyzacją, czy narażeniem na antysemickie wyzwiska. Mówi, że „wkalkulowała to w koszty”, by walczyć o godną pamięć niewinnych ofiar, które wycierpiały znacznie więcej od niej.
Urszula Rybicka – publicystka, recenzentka, edukatorka i prezeska Fundacji Żydoteka. Polskim czytelnikom przybliża kulturę żydowską, głównie skupiając się na literaturze. Publikuje w mediach społecznościowych, gdzie jej wpisy śledzi kilkanaście tysięcy czytelników. Stworzona przez nią Żydoteka jest jedynym polskim serwisem, który w kompleksowy sposób przedstawia literaturę Żydów. Urszula Rybicka jest także autorką projektu Żydowski Wrocław, który realizuje w ramach Stypendium Prezydenta Wrocławia. Jeszcze w tym roku premierę będzie miała jej strona internetowa o żydowskiej tożsamości stolicy Dolnego Śląska.
Inga Marczyńska –artystka-plastyk i edukatorka, mieszka w Jaśle, lecz jej działalność obejmuje wiele innych miejsc w Małopolsce i na Podkarpaciu. Dba o miejsca pamięci, o które bardzo często nikt się nie troszczy, edukuje młodzież, prowadzi zajęcia artystyczne dotyczące kultury i tradycji żydowskiej dla dzieci i młodzieży. Dzięki jej zaangażowaniu możliwe stało się przywrócenie pamięci o Sali Korzennik i Racheli Pacher. Po 79 latach dziewczęta z Kołaczyc, zamordowane w 1942 roku podczas likwidacji społeczności żydowskiej Jasła i okolic, zostały pochowane na cmentarzu żydowskim w Tarnowie.
Każda z wyróżnionych otrzyma nagrodę finansową w wysokości 10 000 złotych.
W gronie tegorocznych finalistów konkursu znaleźli się również: Marek Chmielewski z Orli i Józef Gucwa
z Bobowej. Finaliści otrzymają nagrody finansowe w wysokości 5 000 złotych.
– Kolejny raz konkurs Nagroda POLIN odbył się w czasie pandemii – podkreśla Zygmunt Stępiński, dyrektor Muzeum POLIN. – Epidemia COVID-19 od wielu miesięcy utrudnia realizację i finansowanie projektów społecznych. Mimo tych przeciwności wybór laureata, wyróżnionych i finalistów konkursu był bardzo trudny, zwłaszcza, że kapituła analizowała aż 100 zgłoszeń z całej Polski! Jesteśmy pod wrażeniem konsekwencji, z jaką działają wszyscy finaliści, ich zaangażowania, energii i determinacji. Wyrażamy uznanie i wdzięczność wszystkim, którzy działają na rzecz zachowania dziedzictwa polskich Żydów.
Nagroda Specjalna dla Zbigniewa Nosowskiego
W trakcie finału konkursu Nagroda POLIN 2021 dyrektor Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN przyznał Nagrodę Specjalną Zbigniewowi Nosowskiemu, redaktorowi naczelnemu „Więzi”. Dwadzieścia lat temu po raz pierwszy odbył się marsz pamięci i modlitwy w rocznicę zagłady otwockich Żydów. Zbigniew Nosowski poprowadził go jako przewodniczący Społecznego Komitetu Pamięci Żydów Otwockich i Karczewskich. Dokładnie w tym samym roku został redaktorem naczelnym pisma „Więź”. Obie te funkcje piastuje do dziś, chroniąc pamięć o historii Żydów polskich i przyczyniając się do budowania zrozumienia i szacunku między Polakami i Żydami. Ponadto Zbigniew Nosowski jest chrześcijańskim współprzewodniczącym Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów, należy do Rady Fundacji Auschwitz-Birkenau oraz Komitetu Ogrodu Sprawiedliwych w Warszawie. Przed laty pierwszą Nagrodę Specjalną otrzymał Jan Jagielski (2016), w kolejnych latach jej laureatami byli: Centrum Żydowskie w Oświęcimiu (2019), Bogdan Białek i Adam Bartosz (2018), Stowarzyszenie „Dzieci Holocaustu” w Polsce (2017).
O Nagrodzie POLIN
Nagroda POLIN jest przyznawana osobom, organizacjom lub instytucjom aktywnie działającym na rzecz ochrony pamięci o historii polskich Żydów a jej celem jest promocja postaw zgodnych z misją Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Spośród otrzymywanych przez muzeum aplikacji, kapituła konkursu każdego roku nominuje, nagradza i wyróżnia osoby lub organizacje, które w ostatnich latach wykazały się ważnym, niekonwencjonalnym, niezwykłym działaniem, postawą, dziełem, wypowiedzią o istotnym wpływie na społeczną świadomość historii polskich Żydów oraz na budowanie relacji polsko–żydowskich.
Mecenasem konkursu Nagroda POLIN 2021 jest Jankilevitsch Foundation. Nagrody pieniężne w tegorocznej edycji konkursu ufundowali: Tomek Ulatowski, Znamienity Darczyńca Muzeum POLIN, Wiktor Askanas i Ewa Masny-Askanas, Odette and Nimrod S. Ariav Foundation oraz anonimowy darczyńca. Współorganizatorem finału konkursu Nagroda POLIN 2021 jest Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce. Działanie realizowane jest w ramach projektu „Żydowskie Dziedzictwo Kulturowe” jest finansowane przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszu EOG oraz przez budżet krajowy.
Więcej o finale konkursu Nagroda POLIN oraz o pozostałych nominowanych.
Dotychczasowi laureaci konkursu Nagroda POLIN
Pierwszym laureatem nagrody został Tomasz Pietrasiewicz, twórca i dyrektor Ośrodka ”Brama Grodzka – Teatr NN” w Lublinie, który od 1998 roku realizuje szereg projektów edukacyjno-artystycznych poświęconych dziedzictwu lubelskich Żydów.
Kolejny laur trafił do Jacka Koszczana, założyciela i prezesa Stowarzyszenia Na Rzecz Ochrony Dziedzictwa Żydów Ziemi Dukielskiej – Sztetl Dukla. Kapituła konkursu postanowiła przyznać wyróżnienia także dwóm osobom. Wyróżnienie otrzymali: Robert Augustyniak, inicjator działań związanych z przywracaniem pamięci o społeczności żydowskiej Grodziska Mazowieckiego oraz Mirosław Skrzypczyk, nauczyciel i animator kultury pracujący na rzecz dziedzictwa żydowskiego w Lelowie i w Szczekocinach. Nagrodę specjalną otrzymał Jan Jagielski z Żydowskiego Instytutu Historycznego za całokształt działalności.
Laureatką trzeciej edycji konkursu została Joanna Podolska, działająca na rzecz zachowania pamięci o historii łódzkiej społeczności żydowskiej, dyrektorka Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Wyróżnienia otrzymali: Dariusz Paczkowski z Żywca i Ireneusz Socha z Dębicy. Nagrodę Specjalną POLIN 2017 otrzymało Stowarzyszenie „Dzieci Holocaustu” w Polsce.
Laureatem Nagrody POLIN 2018 został Tomasz Wiśniewski, założyciel Społecznego Muzeum Żydów Białegostoku i regionu oraz autor kanału w serwisie You Tube, na którym można znaleźć ponad 2000 filmów prezentujących żydowską historię Podlasia. To również autor kilku książek na ten temat. Tomasz Wiśniewski sporządził dokumentację siedmiu cmentarzy żydowskich, prowadzi też stronę bagnowka.pl, która gromadzi dane o prawie 40 tys. nagrobków, głównie żydowskich. Wyróżnienia otrzymali: Magdalena Lewkowicz i Dariusz Popiela. Nagrodę specjalną odebrali Bogdan Białek i Adam Bartosz.
W 2019 laur zwycięstwa w konkursie Nagroda POLIN przypadł Natalii Bartczak z Wińska (woj. dolnośląskie), która jest społeczną opiekunką cmentarza żydowskiego w Wińsku (woj. dolnośląskie). Kapituła przyznała również dwa wyróżnienia – Adamowi Musiałowi i Katarzynie Winiarskiej. Nagrodę Specjalną, przyznaną przez p.o. dyrektora Muzeum POLIN, otrzymała instytucja pozarządowa – Centrum Żydowskie w Oświęcimiu.
W ubiegłym roku laureatem konkursu został Paweł Kulig, który opiekuje się Nowym Cmentarzem Żydowskim w Łodzi, a od 2 lat jest prezesem Stowarzyszenia Strażnicy Pamięci, powołanego i działającego na rzecz ochrony żydowskiego dziedzictwa kulturowego i historycznego Łodzi.
Pełne biogramy nominowanych, regulamin konkursu, skład kapituły oraz sylwetki dotychczasowych laureatów znajdują się na stronie www.polin.pl/nagroda.
