czwartek, 11 września, 2025

Inne miasto… Zniszczenia wojenne Bydgoszczy (1939-1945)

Zapraszamy na uroczyste otwarcie wystawy czasowej Inne miasto… Zniszczenia wojenne Bydgoszczy (1939-1945), które odbędzie się 17 stycznia 2025 roku o godz. 18.00 w Spichrzach nad Brdą (ul. Grodzka 7-11). Kuratorzy: dr Anna Nadolska, Filip Semrau.

II wojna światowa przyniosła olbrzymie zniszczenia na terenie Polski. Miejska zabudowa Bydgoszczy także doznała nieodwracalnych zmian w czasie tych tragicznych wydarzeń. Wiele obiektów ucierpiało we wrześniu 1939 r., kwietniu 1943 r. i w styczniu 1945 r. Inne Niemcy zlikwidowali w ramach systematycznych wyburzeń po to, aby w ich miejsce wznieść nową zabudowę. Plany te nigdy nie doczekały się realizacji, a zabytkowa architektura, m.in. zachodnia pierzeja Starego Rynku, zniknęła z krajobrazu miejskiego bezpowrotnie. Okupanci w ramach germanizacji z premedytacją niszczyli obiekty związane z katolicyzmem i judaizmem. Dodatkowo z przestrzeni publicznej usuwali wszelkie ślady polskości i lokalnej tożsamości, a więc elementy małej architektury, pomniki i tablice pamiątkowe.

Po zakończeniu okupacji niemieckiej bilans materialnych strat Bydgoszczy był nieporównywalnie mniejszy niż wielu innych polskich miast. Zniszczono lub rozebrano zaledwie kilka procent budynków. Obiekty przemysłowe ucierpiały w niewielkim stopniu. Szybko przystąpiono do porządkowania i odbudowy przestrzeni miejskiej. Pośpiech przy realizacji tychże działań wynikał z organizacji w 1946 r. Pomorskiej Wystawy Rzemiosła, Przemysłu i Handlu oraz obchodów 600. rocznicy nadania Bydgoszczy praw miejskich. Nie bez znaczenia okazał się także brak dostatecznych środków finansowych. Dlatego część zrujnowanych budynków rozebrano, a w ich miejsce wzniesiono nowe. Inne zostały odbudowane, ale już w zmienionej formie. Ponadto władze miejskie usunęły spalony gmach teatru. Odbudowy nie doczekała się zachodnia pierzeja Starego Rynku czy synagoga. Sukcesywnie postępował proces przywracania pomników, figur i tablic pamiątkowych.

W ostatnim okresie zabudowano wschodnią część ul. Mostowej i na nowo utworzono ul. Jatki, przywrócono m.in. pomnik Najświętszego Serca Pana Jezusa i fontannę „Potop”. Dawny wygląd odzyskał most Staromiejski. Od wielu lat podnoszona jest kwestia odbudowy zachodniej pierzei Starego Rynku i zagospodarowania placu, na którym znajdował się Teatr Miejski.

Na wystawie w roli głównej występuje utracona w czasie wojny tkanka miejska, którą możemy poznać, a wręcz poczuć dzięki archiwalnym fotografiom. Historie ludzi użytkujących zniszczone obiekty oraz funkcje tychże budowli odnajdujemy za sprawą pozostawionych w gruzach lub ocalonych z zawieruchy wojennej przedmiotów, dokumentów, pamiątek czy zdjęć rodzinnych, a także zachowanych relacji. O działaniach zbrojnych, które przyczyniły się do dewastacji fragmentów Bydgoszczy, przypominają nam porzucone przez walczących broń czy militaria. Ponadto dzisiejszy wygląd i nowe wykorzystanie zrujnowanych niegdyś miejsc widzimy w obiektywie bydgoskiego fotografika Wojciecha Woźniaka.

Inspiracją do przygotowania ekspozycji stał się cytat „Inne miasto miałam w pamięci, inne zobaczyłam teraz” pochodzący z wydanych w 1976 r. wspomnień Oli Obarskiej, w których znana aktorka i śpiewaczka operetkowa przedstawiła obraz Bydgoszczy w styczniu 1945 r. wraz z płonącym gmachem przybytku Melpomeny. Fragment wypowiedzi artystki można odnieść nie tylko do międzywojennego oblicza naszego miasta czy tuż przed końcem okupacji niemieckiej, ale także do okresu powojennego i Bydgoszczy współczesnej. Wszakże miasto i jego architektura jest „tworem żywym”, podlegającym ciągłej zmianie, ewolucji.

Zniszczone budynki remontuje się, modernizuje czy zastępuje nowymi. Zasiedlają je kolejne pokolenia mieszkańców. Trwała jest jednak pamięć bydgoszczan o utraconych w czasie wojny miejscach i bezcennych obiektach, takich jak zachodnia pierzeja Starego Rynku z kościołem pojezuickim, Teatr Miejski czy synagoga. I chociaż te budowle-symbole już nie istnieją, to stale kreują tożsamość kulturową i lokalną mieszkańców, mocno działają na naszą wyobraźnię i są obecne w bydgoskim dyskursie.

Dobrą okazją do przybliżenia na wystawie tematyki drugowojennej jest przypadająca w styczniu 2025 r. 80. rocznica zakończenia okupacji niemieckiej w mieście nad Brdą. Nieprzypadkowo też ekspozycję prezentujemy w tworzonym Muzeum Historii Bydgoszczy.

„Inne miasto… Zniszczenia wojenne Bydgoszczy (1939-1945)”

Gdzie? Spichrze nad Brdą, ul. Grodzka 7-11, Bydgoszcz

Kiedy? Wystawa czynna od 17 stycznia do 28 grudnia 2025 r. Wernisaż: 17 stycznia, godz. 18.00

Aranżacja plastyczna: Ewa Widacka-Matoszko
Produkcja wystawy: Łukasz Maklakiewicz
Fotografie i reprodukcje: Wojciech Woźniak
Oprawa muzyczna, lektor: Sławomir Dolata
Konserwacja: Piotr Kopciewicz
Dostępność: Tomasz Koss
Edukacja: Karolina Krueger
Oprawa graficzna: Beata Sawicka
Promocja: Michał Litorowicz
Współpraca: Kamil Ściesiński
Techniczne wykonanie wystawy: Adam Grzybowski, Romuald Tylkowski, Mateusz Dachowski
Opieka nad wystawą: Katarzyna Koperska, Violetta Bielak, Monika Nowicka

Patronat honorowy: Prezydent Miasta Bydgoszczy Rafał Bruski, Wojewoda Kujawsko-Pomorski Michał Sztybel, Marszałek Województwa Kujawsko-Pomorskiego Piotr Całbecki, Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy 📢 Patroni medialni: TVP3 Bydgoszcz, Radio PiK

Partnerzy: Miejskie Centrum Kultury w Bydgoszczy, Szlak Wody, Przemysłu i Rzemiosła TeH2O, BMW Dynamic Motors

Prezentowane zabytki i materiały pochodzą z zasobów: Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy oraz Miasta Bydgoszczy, Miejskiej Pracowni Urbanistycznej, Muzeum Wojsk Lądowych w Bydgoszczy, Archiwum Państwowego w Bydgoszczy, Biblioteki Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy (Pamięć Bydgoszczan i Regionu. Archiwum Historii Mówionej), Stowarzyszenia Miłośników Starego Fordonu, Muzeum Legend Szyperskich Barka „Lemara”, Stowarzyszenia Bydgoszcz G10, Narodowego Archiwum Cyfrowego.

Muzeum Okręgowe w Bydgoszczy

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj

Pod naszym patronatem

Wystawa „Podzespoły czyli wnętrze Star...

Muzeum Przyrody i Techniki im. Jana Pazdura w Starachowicach zaprasza na wernis...

XIII Festiwal Blues pod Piecem

30 sierpnia 2025 r. o godz. 19.00 w Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach...

150 LAT MUZEALNICTWA ROLNICZEGO NA ZIE...

W 2025 roku przypada 150. rocznica pojawienia się idei muzealnictwa rolniczego ...

XI.Legenda STARa

11.LegendA STARa, to zlot pojazdów  zabytkowych organizowany przez Powiat ...

XIII Festiwal Blues pod Piecem

30 sierpnia 2025 r. o godz. 19.00 – Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach...