Muzea przetrwają, a pandemia wprawdzie nimi potrząsnęła, ale też wyzwoliła olbrzymią kreatywność – to tylko część wniosków płynących z obrad dorocznej konferencji Forum Edukatorów Muzealnych „Muzeum i edukacja w czasach zmian”. Konferencja odbyła się 14 grudnia, oczywiście w formie zdalnej, a wzięło w niej udział ok. 170 osób.
Organizatorami konferencji byli: Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, Muzeum Warszawy i Forum Edukatorów Muzealnych. Rozpoczął je dyrektor Muzeum Józefa Piłsudskiego Robert Supeł, który nawiązał do obecnej, trudnej dla muzeów sytuacji.
W kontekście dzisiejszej konferencji nurtuje mnie pytanie, czy działając wyłącznie online jesteśmy w stanie wzbudzić taki sam poziom zaufania, jak w kontakcie bezpośrednim
mówił.
Nasze muzeum jest jednym z najmłodszych w Polsce i w dodatku przyszło nam uruchamiać je w dobie ograniczeń spowodowanych pandemią. Może się wobec tego rodzić pytanie, do jakiego stopnia nasze muzeum odpowiada na wyzwania współczesności? Odpowiedź na te pytania pozostawiam państwu.
W pierwszej części konferencji zaproszeni goście próbowali znaleźć odpowiedź na pytanie, jak pandemia wpłynęła na muzea i jaki wpływ będzie na nie miała w przyszłości. Zastanawiali się również, czy edukatorzy sprostali wyzwaniom, jakie postawiła przed nimi nowa rzeczywistość. W dyskusji wzięli udział: Piotr Górajec (Forum Edukatorów Muzealnych, Muzeum Króla Jana III w Wilanowie), Alicja Knast (Galeria Narodowa w Pradze), Mateusz Labuda (Muzeum Warszawy), Piotr Majewski (dyrektor NIMOZ), Michał Niezabitowski (dyrektor Muzeum Krakowa, prezes Stowarzyszenia Muzealników Polskich) i Robert Supeł. Dyskusję poprowadziła dziennikarka Dorota Warakomska.
Dyrektor P. Majewski podkreślił, że inicjatorami zmian w muzeach zawsze byli i są edukatorzy i edukatorki, a pandemia nie stworzyła problemów, ale je uwidoczniła. W podobnym tonie wypowiedział się dyrektor Muzeum Krakowa M. Niezabitowski, który stwierdził, że epidemia stała się katalizatorem naszych postaw wobec zmiany globalnej. Przypomniał, że przed jej wybuchem muzealnicy cieszyli się rosnącą frekwencją, cieszył także wzrost środków na inwestycje muzealne. Zwrócił również uwagę na to, że osób pracujących w muzeach nie można dzielić na pracowników merytorycznych i niemerytorycznych, a co najwyżej na osoby źle lub dobrze wykonujące swoją pracę. Zdaniem A. Knast dobrym sposobem na uniknięcie takich podziałów jest zapraszanie do projektów wszystkich: od pracowników administracji, po kuratorów wystaw.
Alicja Knast w swojej wypowiedzi doceniła także kreatywność muzealników i ich umiejętność dostosowania się do realiów. Przypomniała, że choć wiele małych i średnich placówek musiało borykać się z brakami sprzętowymi i wykluczeniem cyfrowym, mnogość kreatywnych zajęć online, lekcji i warsztatów pozwoliła im odnaleźć w tym trudnym czasie nową grupę odbiorców – osoby niezamożne, których nie stać na przyjazd do muzeum.
Odkryliśmy potencjał tej grupy osób, zrewidowaliśmy swoje spojrzenie na naszych odbiorców i mam nadzieję, że ta nowa oferta już z nami zostanie. Pandemia nie stworzyła dobrostanu, ale dała nam wiele do myślenia
stwierdziła.
P. Górajec przyznał, że w przypadku takich muzeów, jak Muzeum Króla Jana III w Wilanowie, największym szokiem było odcięcie od publiczności i chwilowe zawieszenie działalności.
Potem „odkryliśmy” Internet i nową grupę odbiorców, która z nami zostanie. Wcześniej ich nie dostrzegaliśmy, bo albo mieli do nas za daleko, albo wizyta u nas była dla nich zbyt droga. Jest również publiczność polonijna, która odkryła nasze muzea
dodał. Wskazał też, że sporym problemem dla muzealników było przejście na system pracy zdalnej, która początkowo wydawała się czymś pozytywnym, ale z czasem okazało się, że w niektórych przypadkach trwała 24 godziny.
Musieliśmy się nauczyć balansu; ludziom trzeba było przypominać, że mają też życie poza pracą
mówił.
Ważną kwestię w swojej wypowiedzi poruszył M. Labuda.
Mamy dziś do czynienia z muzeami dwóch prędkości. Są muzea ministerialne, w które pompowane są olbrzymie pieniądze (i dobrze), a z drugiej strony placówki samorządowe, które aż piszczą. Muzeum Warszawy nie stać na przykład na udostępnianie swoich zbiorów w Internecie…
przyznał. Z jego opinią zgodził się R. Supeł, który zauważył, że jedne muzea mogą nie pobierać opłat za zajęcia online, inne – muszą. Na konieczność wprowadzenia opłat za tego rodzaju zajęcia wskazał M. Labuda, którego zdaniem wpłynie to na budowanie w Polsce etosu kultury edukacji oraz kształtowanie właściwych obywatelskich postaw.
Podsumowując dyskusję wszyscy rozmówcy zgodzili się co do tego, że muzea przetrwają panującą obecnie trudną sytuację.
Ludzie oczekują powrotu do normalności, a tego spodziewają się w muzeum. Pandemia nauczyła nas tego, że do następnej będziemy lepiej przygotowani
zapowiedział P. Górajec.
Muzea mają twarz kobiety i serce, którym są edukatorzy. Mamy piękne zbiory i opowiadamy piękne historie, ale istotą muzeum jest relacja z publicznością; bez niej traci sens bytu. To na nas spoczywa przywilej budowania i rozwijania tej relacji
dodał M. Labuda.
Muzea są nie po to, żeby gromadzić zbiory, ale żeby wokół nich gromadzić wspólnotę
zakończył debatę M. Niezabitowski.
W drugiej części konferencji Magdalena Pasternak – Zabielska z Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie zaprezentowała wyniki ankiety „Instytucje kultury w okresie Covid-19. Muzealne strategie docierania do widzów”. Po krótkiej przerwie odbyły się spotkania panelowe, podczas których rozmawiano m.in. o muzealnej edukacji w czasach pandemii, muzeach online oraz dostępności muzeów, zjawiskach dyskryminacji i wykluczeniom.
