25 maja Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu otrzymało od Mateusza Delinga wiadomość, że do kanału Tank Hunter jeden z widzów przysłał informację o znalezionej podczas prac budowlanych prowadzonych w Szczecinie koło mostu podstawie działa. Kolejna informacja była zatrważająca: znalezisko zostało sklasyfikowane jako złom i miało zostać zutylizowane…
Natychmiast skontaktowaliśmy się z Wojewódzkim Urzędem Ochrony Zabytków w Szczecinie oraz Markiem Łuczakiem, koordynatorem ds. zabytków Komendy Wojewódzkiej Policji w Szczecinie. Obydwie instytucje zareagowały błyskawicznie i w teren na poszukiwanie podstawy działa ruszył policjant wraz z archeologiem z Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Szczecinie.
Po sprawdzeniu kilku inwestycji natknęli się na leżącą podstawę działa. W międzyczasie muzeum dokonało identyfikacji znaleziska, która była konsultowana z Andrzejem Ditrichem (Sopot) oraz Janem Sinius (Szczecin). Przedstawiciele Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu dotarli tego samego dnia po 15.00 na plac budowy firmy Budimex. Oględziny potwierdziły, że to podstawa Behelfslafette pod działo 7,5 cm K 51 L/24.
Kierownik budowy Krzysztof Stelęga podszedł bardzo życzliwie do tematu zabezpieczenia podstawy armaty przed złomiarzami. Na plac budowy przyjechała firma Transbet – Zbigniew Skrzypa (Michał i Marcin Skrzypa), która błyskawicznie przetransportowała podstawę w bezpieczne miejsce. Decyzją Zachodniopomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków podstawa została przekazana do Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu. Dyrektor Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu powołał zespół ekspertów d/s Walk o Szczecin w 1945 r, który zajmuje się poszukiwaniem i identyfikacją stanowisk obronnych, w tym szczególnie dział K 51. Kieruje nim Aleksander Ostasz (rzeczoznawca MKiDN), a w jego skład wchodzą m.in. pracownicy MOP oraz Andrzej Ossowski, Piotr Brzeziński, Andrzej Ditrich, Jan Sinius. Prace konsultowane są również z Bogusławem Perzykiem – niekwestionowanym autorytetem w tej dziedzinie (rzeczoznawca MKiDN).
Ekipa powołana przez dyrektora MOP za wiedza i zgodą firmy Budimex przeprowadziła jednodniowe prace na terenie inwestycji, podczas których zostały znalezione drobne artefakty związane z podstawą działa K 51. Nie można wykluczyć, że podczas dalszych prac nastąpią kolejne odkrycia. Według naszych informacji w tamtym miejscu znajdowały się dwa stanowiska dział K 51, jedno być może wciąż jeszcze czeka na odkrycie. Prowadzone są rozmowy z firmą Budimex o dalszych wspólnych badaniach tego terenu.
7,5 cm K 51 L/24 w 2008 roku
Odnaleziona kilka dni temu podstawa pod działo nie jest pierwszą, jaką zabezpieczyło Muzeum Oręża Polskiego. W 2008 roku na terenie jednostki wojskowej w Szczecinie – Podjuchach podczas prac porządkowych natrafiono na niemieckie działko 7,5 cm. Andrzej Ossowski oraz Aleksander Ostasz powiadomili o tym fakcie Zachodniopomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków i dopilnowali, żeby zabytek nie trafił na złom. Na początku wydawało się, że została odnaleziona niemiecka armata czołgowa 7,5 cm K 51 L/24 pochodząca z uzbrojenia jakiegoś pojazdu pancernego. Jednak kolejne dokładne oględziny wykazały, że działko nie ma mocowania typowego dla wież czołgowych, a jest osadzone na specjalnej lawecie, przeznaczonej do umiejscowienia jako element fortyfikacji stałej pozycji obronnej.
Wydobyte działo K 51 zachowało się w dobrym stanie wraz z lawetą forteczną. Prawdopodobnie wcześniej zostało zdjęte z fundamentu i później ustawione w miejscu odnalezienia. Działo zostało poddane pracom konserwacyjnym w Batalionie Remontowym w Czarnem. Przez jakiś czas było prezentowane w Świnoujściu, później wróciło do Szczecina. Obecnie armatę 7,5 cm K 51 L/24 można obejrzeć w Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu na wystawie „Po bitwie. Archeologia militarna”. Działo jest własnością Muzeum Techniki i Komunikacji – Zajezdnia Sztuki w Szczecinie.
Plany na przyszłość
Konieczna jest pilna konserwacja podstawy K 51 z Podjuch, dlatego zapraszamy do współpracy i pomocy firmy, osoby i organizacje. Swoją pomoc zadeklarowała już firma UW Service. Być może wszystkie nasze wspólne działania, związane z popularyzacją Walk o Szczecin w 1945 r. oraz rosnąca liczba znalezisk przyczynią się do odświeżenia idei powstania muzeum militarnego w tym mieście lub może należy otworzyć tu oddziału MOP. Wszystko jednak zależy od podejścia i chęci lokalnych władz. Muzeum Oręża Polskiego po rozmowach z kilkoma partnerami chce stworzyć objazdową wystawę militarną, poświęconą Walkom o Szczecin w 1945 r. oraz zająć się wyeksponowaniem i opisaniem pozostałości Twierdzy Szczecin 1945. Ekspozycja ma być podobna do wystawy „Zabytki toru wodnego Szczecin – Świnoujście”. Od 10 do 20 czerwca br. działo K 51 znajdujące się w Kołobrzegu zostanie specjalnie wyeksponowane – zabytek jest depozytem Muzeum Techniki i Komunikacji – Zajezdnia Sztuki w Szczecinie.
Tekst: Aleksander Ostasz
Apel
Zapraszamy do współpracy – szukamy wszelkich informacji, zdjęć dział K 51 z terenów Szczecina – Pomorza. Kontakt Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu tel. 601 402 40 lub email alekost@wp.pl
Dyrektor Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu Aleksander Ostasz za pomoc w uratowaniu podstawy od działa K 51 składa szczególne podziękowania dla: Mateusza Delinga – Tank Hunter, kom. dr Marka Łuczaka – koordynatora ds. zabytków Komendy Wojewódzkiej Policji w Szczecinie, Tomasza Wolendera – Zachodniopomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, Agnieszki Kowalówki – Starszego Inspektora ochrony zabytków w Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Szczecinie, nadinsp. Tomasza Trawińskiego – Komendanta Wojewódzkiego Policji w Szczecinie, Andrzeja Ditricha, Jana Siniusa, Firmy Budimex, Sławomira Krekory – Dyrektora kontraktu Firmy Budimex, Zbigniewa Skrzypy – Firma Transbet, Andrzej Kocewicza – Zakład Usług Hydrotechnicznych i Podwodnych UW Service i innych.
foto: Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu
