Podczas prac remontowych w królewskim Zamku Żupnym w Wieliczce dokonano zaskakującego odkrycia: wysokiej klasy i imponujących polichromii naściennych, w tym herbu Wazów. Polichromie ukryte były przez setki lat pod warstwami tynku. Najstarsze dekoracje wstępnie datowane są na wiek XVII. Tego typu odkrycia zdarzają się niezwykle rzadko – informuje Jan Godłowski, dyrektor Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka.
Nowo odkryte, zabytkowe malowidła w pięciu reprezentacyjnych pomieszczeniach zamkowych, w licznych nawarstwieniach od XVII do początku XX wieku, stanowią niezwykle cenne świadectwo dziedzictwa królewskich Żup Krakowskich – najbardziej dochodowego przedsiębiorstwa w dziejach Polski.
Jak zauważa konserwator prowadzący badania Marcin Chojkowski – „o wysokiej wadze odkrycia decydują dwa czynniki: ranga samego miejsca oraz wartość artystyczna i historyczna. Mamy do czynienia właśnie z takim przypadkiem: odkrycia dokonano w murach historycznego budynku – siedzibie królewskiego przedsiębiorstwa i docenić należy wartość artystyczną wykonanych polichromii oraz odkrycie herbu Wazów, który w sposób jednoznaczny określa przynależność tego miejsca. Odkrycie królewskiego herbu było o tyle zaskakujące, że wcześniejsze badania nie potwierdziły malowideł w tym miejscu”.
W sumie polichromie obejmują duży zespół monumentalnego malarstwa, przedstawiającego klasycystyczną architekturę z widokami pejzażowymi. W pięciu salach znajdują się stosunkowo dobrze zachowane polichromie z motywami roślinnymi, wstępnie datowanymi na przedział XVIII – XX w. lub początek XIX w., m.in. bukiety kwiatów w wazonach, wić roślinna z kwiatami oraz malarstwo przedstawieniowe o charakterze iluzjonistycznym, np. kamienne rzeźby w supraportach czy drapowane tkaniny w fryzie podstropowym.
Odsłonięto również fragmenty z dekoracją arabeskową i fragmenty w stylu orientalnym (charakterystyczne detale architektury).
Bardziej precyzyjne datowanie malowideł będzie możliwe po przeprowadzeniu dokładnej analizy badawczo-porównawczej, w tym szczegółowych badań laboratoryjnych.
Te znakomite pod względem artystycznym dzieła malarstwa monumentalnego podkreślają wyjątkowe znaczenie Zamku Żupnego jako centrum administracji królewskiego przedsiębiorstwa solnego – obejmującego Kopalnie Soli w Bochni i w Wieliczce, stanowiące najdłużej działające, najbardziej dochodowe i najważniejsze przedsiębiorstwo w dziejach Polski.
- Rozmach inwestycyjny w królewskim Zamku Żupnym
Odkrycie polichromii stało się możliwe dzięki pracom remontowym prowadzonym w zamku.
– Mają one przygotować obiekt do zorganizowania nowej, stałej wystawy Solny klejnot w koronie. Prace prowadzone są z dużym rozmachem w ramach projektu „Modernizacja kompleksu Zamkowego Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka”, na który środki finansowe w kwocie 40 mln zł przeznaczył Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego – podkreśla Dyrektor Muzeum.
W roku 2021 rozpoczął się pierwszy etap inwestycji polegający na dostosowaniu dotychczasowych pomieszczeń biurowych w Zamku Północnym do funkcji muzealnych. Dzięki temu przestrzeń wystawiennicza zostanie powiększona, aż trzykrotnie. Do tej pory dostępny dla zwiedzających jest jedynie Zamek Środkowy. We wnętrzach zostanie zorganizowana nowoczesna wystawa stała Solny klejnot w koronie opowiadająca o historii wydobycia soli w Wieliczce. W ramach inwestycji powstanie także podziemne połączenie obu budynków oraz windy umożliwiające komunikację osobom mającym problem z poruszaniem się i osobom na wózkach.
Zakończenie pierwszego etapu inwestycji, planowane jest na pierwszą połowę 2023 r. Następnie rozpocznie się remont kolejnego budynku Zamku.
- Zamek Żupny – siedziba zarządu królewskiego przedsiębiorstwa
Zamek Żupny w Wieliczce powstał jako siedziba zarządu Żup Krakowskich – najważniejszego i najdłużej działającego przedsiębiorstwa w dziejach Polski. Zamek obejmuje trzy budynki, które powstawały od k. XIII do XIX w., basztę z murów obronnych (XIV w.), najstarszy szyb górniczy (poł. XIII w.) i fragmenty najstarszego muru obronnego (k. XIII w.) oraz kuchni żupnej (XV w.).
Obecnie w Zamku Żupnym znajdują się ekspozycje Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka, w tym wystawa Solniczki – małe arcydzieła sztuki. Muzeum posiada liczącą ponad 1000 obiektów kolekcję solniczek i naczyń przyprawowych. Należy ona do najcenniejszych tego typu zbiorów na świecie. Wiele z nich prezentuje najwyższą światową klasę.
W 2013 r. Zamek Żupny został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO – dotychczasowy wpis Kopalni Soli w Wieliczce (1978 r.) został poszerzony o Zamek Żupny w Wieliczce i Kopalnię Soli w Bochni i brzmi Królewskie kopalnie soli w Wieliczce i Bochni.
foto: Muzeum Żup Krakowskich, CC BY 3.0
