23 sierpnia obchodzimy Europejski Dzień Pamięci Ofiar Reżimów Totalitarnych, proklamowany przez Parlament Europejski w 2009 roku. Tego dnia 85 lat temu podpisano pakt Ribbentrop-Mołotow, który otworzył Niemcom i Związkowi Sowieckiemu drogę do wspólnej zbrojnej napaści na Polskę.
– Pakt Ribbentrop-Mołotow zawarty wieczorem 23 sierpnia 1939 roku był sojuszem dla wojny. Otwierał Niemcom i Związkowi Sowieckiemu drogę do wspólnej zbrojnej napaści na Polskę. Znajomość jego postanowień wśród sojuszników Polski m.in. Wielkiej Brytanii, Francji była jedną z przyczyn, która spowodowała bezczynność aliantów w 1939 roku i niewywiązanie się z przyrzeczonych państwu polskiemu gwarancji. – wyjaśnia dr Joanna Nikel z Instytutu Pileckiego.
Pakt Ribbentrop-Mołotow podpisany przez ministra spraw zagranicznych III Rzeszy oraz ludowego komisarza spraw zagranicznych ZSRS (zawarty w Moskwie w obecności Stalina) wraz z tajnym protokołem dodatkowym, zawierał podział stref interesów w Europie Środkowej i Wschodniej i jednocześnie oznaczał rozbiór Polski, zniszczenie jej państwowości oraz faktyczną kolonizację jej terytorium przez dwa totalitarne imperia.
– Pakt ten stanowił całkowite zniszczenie porządku europejskiego, ustanowionego dwadzieścia lat wcześniej podczas konferencji pokojowej w Wersalu. Negował zasadę samostanowienia narodów oraz równości i niepodległość suwerennych państw, która od zakończenia I wojny światowej stanowiła fundament organizacji porządku międzynarodowego. Treść paktu Ribbentrop Mołotow oznaczała dla sojuszników również wzajemne korzyści gospodarcze: czerpanie przez Rzeszę Niemiecką z zasobów surowcowych Związku Sowieckiego, zaś Związek Sowiecki, co było kontynuacją porozumienia niemiecko- sowieckiego z Rapallo z 1922 roku, miał możliwość dostępu do technologii niemieckich, niemieckiej doktryny wojskowej. Porozumienie to pokazało, że doraźne zyski polityczne były ważniejsze niż ideologia, a jak wiemy – te obydwa państwa totalitarne miały sprzeczne imperialne ambicje i prowadziły przeciwko sobie agresywną retorykę.- dodaje dr Joanna Nikel.
Pakt Ribbentrop-Mołotow był przede wszystkim wyrokiem wydanym na miliony mieszkańców Europy Środkowej. Tydzień po jego podpisaniu 1 września 1939 roku wybuchła II wojna światowa.
23 sierpnia to dzień symboliczny i niezwykle ważny dla Instytutu Pileckiego, którego patronem jest rtm. Witold Pilecki, ochotnik, (dobrowolnie trafił do KL Auschwitz, by zebrać informacje o zbrodniach popełnianych w największym nazistowskim obozie koncentracyjnym i przekazać je światu). Po wojnie został bestialsko zamordowany przez komunistów, a miejsce jego pochówku do dziś pozostaje nieznane. Z okazji Europejskiego Dnia Pamięci Ofiar Stalinizmu i Nazizmu w Galerii Instytutu Pileckiego Dom Bez Kantów (ul .Krakowskie Przedmieście 11) będzie można pobrać okolicznościową przypinkę towarzyszącą kampanii społeczno-edukacyjnej „Pamiętaj. 23 sierpnia”, realizowanej przez Europejską Sieć Pamięć i Solidarność (ESPS).
NIGDY WIĘCEJ! 85. Rocznica wybuchu II wojny światowej
– Wojna jest doświadczeniem ogólnoludzkim. Zawsze jest zła. Niszczy i zostawia poczucie niesprawiedliwości i bezsensowności. Ze względu na to czym jest i jakie niesie ze sobą konsekwencje dla jednostki, społeczeństwa czy państwa musimy o niej stale przypominać. – podkreśla dr Wojciech Kozłowski, p.o. dyrektor Instytutu Pileckiego. – Wojna ukazuje skrajne postawy, zachowania ludzkie – od nienawiści i zła, po szlachetność i dobro, stawia jednostkę w obliczu trudnych wyborów moralnych. Pokazuje, że tylko solidarność międzyludzka może pomóc przetrwać. Czas pokoju nie jest dany raz na zawsze. Pamiętajmy o tym i nie zapominajmy o tragicznych wydarzeniach sprzed 85 lat. Oby NIGDY WIĘCEJ!
Instytut Pileckiego w ramach obchodów 85. rocznicy wybuchu II wojny światowej
przygotował szereg wydarzeń, których głównym celem jest kształtowanie świadomości historycznej i prawnej, a także uwrażliwianie opinii publicznej na krzywdę ofiar. Przez najbliższe dwa miesiące będziemy opowiadać współczesnym językiem o trudnych historiach i doświadczeniach okresu wojny, które są nieodłączną częścią polskiej pamięci zbiorowej. Rocznica będzie okazją do przypomnienia okrucieństw wojny, znaczenia dialogu międzykulturowego w kształtowaniu kultury pamięci. Poprzez różnorodne projekty z pogranicza sztuki i historii chcemy pobudzić do refleksji, otworzyć nowe możliwości i sposoby komunikowania o teraźniejszości i przyszłości.
– Doświadczenie drugiej wojny światowej zostanie z nami na zawsze. Naszym obowiązkiem jest pamiętać. Uczyć kolejne pokolenia o tym co było i poddać refleksji traumatyczne doświadczenie czasów Zagłady – mówi Jakub Kiersikowski z Instytutu Pileckiego. – Chcemy uwrażliwić na słowo, to o czym i jak mówimy, a uniwersalny język sztuki dał nam taką możliwość. Stał się wyjątkowym narzędziem, za pomocą którego zinterpretowaliśmy na przykład zeznania ofiar totalitaryzmu niemieckiego i sowieckiego: więźniów obozów koncentracyjnych, łagrów, uczestników Powstania Warszawskiego oraz świadków masowych egzekucji, to dało inspirację do przygotowania różnorodnych projektów artystyczno-historycznych. Poprzez kampanię Nigdy więcej! zachęcamy do odkrycia na nowo, naszego obszernego archiwum , który jest sercem działalności badawczej Instytutu. – dodaje.
Koncerty jazzowe, premiera płyty z udziałem wybitnych artystów i artystek, spotkania międzypokoleniowe ze świadkami drugiej wojny światowej, debaty wokół książek, piknik historyczny, upamiętnienie Polaków ratujących Żydów, V Zjazd Rodzin Programu Zawołani po imieniu i wiele innych wydarzeń proponujemy szerokiemu gronu odbiorców nie tylko w Polsce ale i zagranicą.
Każde wydarzenie będzie komunikowane oddzielną informacją prasową
Muzyka:
12 września, konferencja prasowa– premiera płyty „Lipcowe” z udziałem m.in. Mariki, Natalii Nykiel, Roberta Cichego, Fabryka Norblina, Warszawa
Album zawiera 10 utworów utrzymanych w stylistyce alternatywnego popu, które powstały na podstawie rozmów z rodzinami Ofiar Obławy Augustowskiej i stały się nośnikiem wspomnień, emocji i historii, opowiedzianych przez wdowy po Lipcowych, ich matki, dzieci i wnuki, często czekające do końca życia na wieści o zaginionych bliskich. Swoich głosów użyczyły im: Bovska, Ewelina Flinta, Marika, Natalia Nykiel, Jagoda Kret i zespół Tulia.
21 września, z okazji Międzynarodowego Dnia Pokoju, zapraszamy do Studia Koncertowego Polskiego Radia im. W. Lutosławskiego w Warszawie na koncert Adama Bałdycha (Adam Bałdych Quintet) – kompozytora i wirtuoza skrzypiec, który na bazie materiałów archiwalnych Instytutu Pileckiego stworzył „Portrety”, utwory oddające emocje ukryte w relacjach świadków II wojny światowej. Koncert pod patronatem medialnym Programu 2 Polskiego Radia.
25 września, koncert Adama Bałdycha (Adam Bałdych Quintet) „Portrets” – Villa Elisabeth w Berlinie
Książki:
5 września, inauguracja tegorocznego cyklu czwartkowych spotkań w Galerii Instytutu Pileckiego Dom Bez Kantów w Warszawie. Literackie spotkanie wokół książki Wociecha Brojera “Mikołaj Wasik, pierwszy wójt Dąbrówna”. Rozmowa z bohaterem książki, człowiekiem, żołnierzem Bitwy Warszawskiej i II WS, Powstańcem Warszawskim i powojennym samorządowcem, inicjatorem pierwszego pomnika Powstania Warszawskiego.
12 września, autorskie popołudnie Norberta Bączyka wokół książki “Terror niemieckiego okupanta”, Galeria Instytut Pileckiego Dom Bez Kantów, Warszawa. Publikacja wydana przez Wydawnictwo Instytutu Pileckiego.
Film:
31 sierpnia premiera filmu dokumentalnego „A więc wojna! Niezapomniane kadry. Opowieść o czasie pokoju i wojny” na kanale YouTube IP, film zrealizowany przez zespół filmowy Instytutu Pileckiego. Rozmowa z twórcami filmu.
Piknik historyczny:
7 września, obchody 85. rocznicy Bitwy o Łańcut stoczonej przez 10 Brygadę Kawalerii dowodzonej przez płk. Stanisława Maczka.
Warsztaty edukacyjne, spotkania ze świadkami i uczestnikami drugiej wojny światowej, m.in. z żołnierzem AK, pokaz filmu „A więc wojna!”. Łańcut – Park Angielski.
Program Zawołani po imieniu
31 sierpnia-1 września, V Zjazd Rodzin Programu „Zawołanych po imieniu”, spotkanie z udziałem ponad 130 potomków rodzin Polaków ratujących Żydów. Gdańsk
Podczas zjazdu Instytut Pileckiego otrzyma wyjątkowe artefakty w tym kamień z domu rodzinnego Józefa Ulmy, zamordowanego wraz ze swoją żoną i dziećmi przez Niemców 24 marca 1944 r. w Markowej za ukrywanie Żydów. Cenne pamiątki zostaną przekazane przez Jerzego Ulmę, bratanka Józefa, na ręce dr Wojciecha Kozłowskiego, p.o. Dyrektora Instytutu.
10 września ubiegłego roku Wiktoria i Józef Ulmowie oraz ich dzieci decyzją papieża Franciszka zostali beatyfikowani. Tydzień wcześniej, trzeciego września w Sadzie Pamięci w Markowej została wmurowana tablica, poświęcona wszystkim „Zawołanym po imieniu” – w ten sposób do programu symbolicznie włączona została także rodzina Ulmów.
Wyjątkowe pamiątki już wkrótce będzie można oglądać na wystawie „Zawołani po imieniu” w warszawskiej Galerii Instytutu Pileckiego Dom Bez Kantów.
26 września, Upamiętnienie Franciszka Antczaka i Kazimierza Szkopa zamordowanych za pomoc Żydom w czasie okupacji niemieckiej w Nacpolsku.
Lukrecja Jaszewska
