Wraz z końcem ormiańskiego karnawału (Բարեկենդան) rozpoczyna się siedmiotygodniowy okres Wielkiego Postu, koniec którego symbolizowało wejście w Wielkanoc (Հարության տոն, Զատիկ). Podczas 49 dni tradycyjnie jedzono przekąski z fasoli, soczewicy i grochu, ziemniaków i topinamburu, cebuli i czosnku, zbóż oraz różnych marynowanych i suszonych warzyw oraz zielenizny. W czasie Wielkiego Postu odbywały się także teatralizowane zabawy. Jednym z nich było sprowadzenie lalki Aklatiza (Ակլատիզ) do domu. Aklatiz to lalka w postaci męskiej, z nóg której zwisała cebula albo czosnek z wsadzonymi w nie siedmioma różnokolorowymi piórami. Nazywano go także Pas Pap – Dziadek Wielkiego Postu. Każde pióro było symbolem jednego tygodnia Wielkiego Postu, które usuwano w każdą sobotę Postu. Aklatiz zostawał „wygnany” w końcu Postu przez Utis Tat (Ուտիս տատ), Babcię „Karmiącą”, lalkę w postaci kobiecej.
Dokładnie w połowie Postu, w środę obchodzono święto Midzinq (Միջինք). Tego dnia pieczono chlebek wkładając do niego guzik i dzielono się nim wśród członków rodziny. Wierzono, że ten kto dostanie guzik, będzie miał dobry rok.
Jednym z jasnych, radosnych świąt pokuty i czystości był Carzardar (Ծառզարդար), czyli Niedziela Palmowa. W tradycji ormiańskiej obchodzono ją tydzień przed Wielkanocą. Zgodnie z tradycją, w noc z soboty na niedzielę, o północy, nowożeńcy przynosili do kościoła gałązki wierzby z pąkami, dekorowali nimi cały kościół i umieszczali na środku duży stos gałęzi. Od rana dziewczęta przychodziły do kościoła z bukietami kwiatów, zapalały świece, po czym rozpoczęło się rytuał poświęcenia gałązek, które po nabożeństwie zabierano do domu. Przypisywano im moc obfitości i trzymano w domu do następnego święta Carzardar.
W Wielki Czwartek w zależności od liczby członków rodziny, malowano jajka i rozpoczynano obrzędy kończące Wielki Post. Wielki Piątek był dniem milczenia, nie wolno też było brać do ręki ostrych przedmiotów. W Wielką Sobotę usuwano ostatnie pióro z Aklatyzu. Właściwe ten dzień był dniem przygotowań do świąt wielkanocnych, uporządkowywano świąteczne ubrania, dekorowano mieszkanie, wystawiano pościel na słońce, wypiekano tradycyjne ciasta, gata bagharj, malowano jajka. Tradycyjne malowano jajka skórkami cebuli, miętą oraz szczawiem. Dziewczęta dekorowały jajka zielono-czerwono-żółtymi wełnianymi i jedwabnymi nićmi. Wracając do domu z wieczornego nabożeństwa, mówili do siebie nawzajem: „Chrystus zmartwychwstał” i słyszeli: „Błogosławione zmartwychwstanie Chrystusa”. Do świątecznej kolacji przygotowano kolorowane jajka, ryba, szpinak oraz inna smażoną z jajkiem zieleń, warzywa, pilaw ryżowy, a na koniec danie z gęsto ugotowaną zupą – spas, z jogurtu ormiańskiego, mąki, kaszy z łuskanymi ziarnami różnych ziaren zbóż, jajek, czosnku, soli i pieprzu. Uroczystościom wielkanocnym poświęcone były także dwie niedziele następujące po Wielkanocy – Niedziela Zielona oraz Czerwona.
tekst: Marina Khanamiryan
Fundacja Instytut Inicjatyw Kulturalnych NUR
@ nur.foundation24@interia.p
lstrona na FB: https://www.facebook.com/profile.php?id=100090376291068
