15-22 dnia miesiąca nisan przypada Pesach – ważne święto żydowskie, w Polsce nazywane niekiedy żydowską Wielkanocą. Obecnie przypada ono na okres od wieczoru 5 kwietnia do wieczoru 13 kwietnia 2022 (rok 5783 wg kalendarza żydowskiego).
Pesach to święto wiosenne, które Żydzi obchodzą przez osiem dni. W Torze miesiąc nisan określany jest jako pierwszy, rozpoczynający nowy rok. Pierwotnie było to święto rolnicze. Określano je jako Chag ha-Macot, czyli Święto Przaśników. Składano wówczas ofiary z pierwszych plonów oraz pierworodnych zwierząt. Wedle nowszych słowników „przaśnik” to synonim macy, ale w słowniku Samuela Bogumiła Lindego oznacza ciasto (np. chleb), które nie uległo fermentacji, niekwaśne (przeciwieństwem jest „kwaśnik”).
Z Księgi Wyjścia dowiadujemy się również, że święto to ma upamiętniać ucieczkę Żydów z niewoli egipskiej. Właśnie używana współcześnie nazwa Pesach związana jest zapewne z historią wyjścia Żydów z Egiptu. Pochodzi prawdopodobnie od czasownika pasah oznaczającego po hebrajsku „przechodzić, omijać”, gdyż właśnie w Egipcie, zgodnie z tekstem Księgi, anioł śmierci ominął domy żydowskie, a śmierć zadał egipskim pierworodnym. W epoce istnienia Świątyni Pesach był jednym z trzech (obok Szawuot oraz Sukot) wielkich świąt pielgrzymich. Do Jerozolimy przybywały wówczas tłumy pielgrzymów, aby poświęcić pierwsze plony ze swoich pól.
Współcześnie święto Pesach w Izraelu trwa siedem, a w diasporze – osiem dni. Najważniejsze są pierwsze dwa dni (w Izraelu jeden), natomiast kolejne dni są tzw. półświętami. Pesach rozpoczyna uroczysta kolacja. Ale zanim wszyscy zasiądą za stołem, domy muszą zostać wysprzątane. Bezwarunkowo usunąć należy wszelkie ślady chamecu, czyli rzeczy kwaszonych (zakwasu, chleba), oraz przedmioty, które mogły wejść z nim w styczność. Chamec to produkt z każdego z pięciu podstawowych zbóż: pszenicy, żyta, jęczmienia, orkiszu i owsa, który choćby na 18 minut wszedł w kontakt z wodą (po 18 minutach wedle norm prawa religijnego rozpoczyna się bowiem proces fermentacji). Dlatego też w domach nie może zostać choćby nawet okruszków bułki.
Przez kolejne dni na stołach chleb zastąpiony ma być płaskimi chlebami pieczonymi bez zakwasu, czyli macą. Takie nakazy znajdziemy w Księdze Wyjścia (Szemot):
„Przez siedem dni będziecie jedli mace. Ale [przed] pierwszym dniem [święta] usuniecie zakwas z waszych domów” (Szemot, 12:15).
„Mace będą jedzone przez siedem dni i nie będzie widziane u ciebie zakwaszone i nie będzie widziany u ciebie zakwas” (Szemot, 13:7).
Jeśli już z domu usunięto chamec, można spokojnie zasiąść do wieczerzy. W diasporze uroczyste rodzinne kolacje zwane sederami odbywają się pierwszego i drugiego dnia święta, w Izraelu – tylko pierwszego. Pamiętać należy, aby jedno miejsce było wolne – dla proroka Eliasza. Dla proroka stawiamy także kielich z winem. Seder (hebr. porządek) obchodzony jest według ustalonych reguł.
Na świątecznie nakrytym stole powinny znaleźć się: słona woda (hebr. mej melach), warzywo, np. cebula (hebr. karpas), dwa rodzaje gorzkich ziół (hebr. maror oraz chazeret), mieszanka pokrojonych owoców (hebr. charoset), jajko (hebr. bejca), udko np. kurczaka (hebr. zeroa) oraz maca. Owe gorzkie zioła oraz słona woda przypominać mają o ciężkich chwilach w niewoli w Egipcie. Maca zaś upamiętnia pośpiech, w jakim Żydzi opuszczali Egipt.
Uczcie sederowej towarzyszy czytanie Hagady, czyli opowieści o wyjściu Żydów z niewoli egipskiej. Zgodnie ze zwyczajem dzieci zadają wówczas cztery pytania rozpoczynające się po hebrajsku od słów „Ma nisztana ha-lajla ha-ze mi-kol ha-lejlot?”, czyli „Co odróżnia tę noc od innych nocy?”. Odpowiedzi na te pytania znajdują się w czterech częściach opowieści hagadowej:
„Czym różni się ta noc od innych nocy? We wszystkie inne noce jemy chleb, ale tej nocy tylko macę.
We wszystkie inne noce jemy rozmaite zioła, ale tej nocy tylko gorzkie.
We wszystkie inne noce nie maczamy w niczym jedzenia, a tej nocy maczamy dwa razy.
We wszystkie inne noce możemy jeść, siedząc lub polegując, ale tej nocy wszyscy polegujemy”.
Kolację kończy wspólnie wypowiadane życzenie: Na przyszły rok w Jerozolimie! (Le-szana ha-baa bi-Jeruszalajim, לשנה הבאה בירושלים)
Muzeum POLIN życzy Państwu chag kaszer we-sameach! (חג כשר ושמח)
A frejelchn kuszern Pejsech! (א פריילכן כשרן פסח)
Źródło: https://www.polin.pl/pl
