Plastik w muzeum – atrakcja czy problem?

Deutsches Museum otrzymuje w „darze dla potomnych” dziesiątki tysięcy plastikowych przedmiotów. Myślisz o plastikowych torbach w domu i zastanawiasz się, czy coś takiego powinno się zachować, a może nawet być przekazane do muzeum? Coraz więcej dóbr kultury jest wykonanych z plastiku – co nieuchronnie rodzi pytanie, jak zachować to dobro kultury dla potomnych?

mówi Marisa Pamplona, która od 2014 roku jest odpowiedzialna za badania restauracyjne w Deutsches Museum. Od lat zajmuje się tematem tworzyw sztucznych w muzeach, czyli czymś, co odgrywa ważną rolę w muzeum techniki. Jak przyznaje, to temat ekscytujący, ale też przygnębiający.

mówi M. Pampeluna.

Wielkie arcydzieła techniki są przynajmniej częściowo wykonane z plastiku. Należą do nich np. światowej sławy studio Siemensa z kolekcji muzycznej Deutsches Museum, wczesne komputery, takie jak „Apple 1”, za które kolekcjonerzy płacą miliony czy rosyjski skafander noszony przez niemieckiego astronautę Klausa-Dietricha Flade, który był w kosmosie w 1992 roku.

Należy do nich także „Schlüsselgerät 41” – urządzenie szyfrujące używane przez nazistów, następca słynnej Enigmy. Kilka lat temu ta maszyna trafiła na pierwsze strony gazet, gdy poszukiwacze skarbów znaleźli ją w lesie i przekazali Deutsches Museum. Przyciski maszyny wykonane są z azotanu celulozy, która jest niezwykle problematyczną substancją. Jest „spokrewniona” z bawełną strzelniczą, która wytwarza szkodliwe gazy, a te z kolei w połączeniu z wilgocią tworzą silnie korozyjne kwasy. W przeszłości z tego materiału wykonywano folie, które są niezwykle łatwopalne i bardzo trudne do ugaszenia, więc nikt nie chciałby trzymać czegoś takiego w magazynie muzealnym. W przeszłości dochodziło już do tragicznych pożarów archiwów, podczas których zniszczeniu ulegały tysiące filmów. Deutsches Museum również posiada filmy wykonane z tego materiału, ale trzymane są one w specjalnie zabezpieczonych szafkach.

Z drugiej strony przedmioty wykonane z azotanu celulozy prawie się nie zapalają, ale za to mogą się rozpaść i uszkodzić inne materiały. Jedną z możliwych form ochrony przed tym jest przechowywanie ich w chłodni w bardzo niskich temperaturach. To z kolei nie jest korzystne dla zwiedzających – raczej podziękowaliby oni za konieczność przebywania w temperaturach rzędu minus 20 stopni… I nawet ta chłodnia niesie ze sobą ryzyko, bo chłodzenie może również uszkadzać przedmioty. 

mówi Marisa Pamplona.

W zbiorach Deutsches Museum znajduje się łącznie 38 000 obiektów, z których część wykonana jest z plastiku. W przypadku tego tworzywa często pojawia się pytanie: o jakim plastiku i o jakich mieszankach mówimy? Nie każde muzeum posiada takie laboratorium jak Deutsches Museum, w którym dostępne są również metody spektroskopowe do analizy materiału. A często obiekt jest wykonany nie tylko z plastiku, ale także z różnych innych materiałów, na które z kolei plastik ma negatywny wpływ. Same tworzywa sztuczne stają się kruche i pękają lub stają się miękkie.

Konserwacja tworzyw sztucznych jest więc dla muzeów ogromnym zadaniem. Zwłaszcza, że ​​trendem jest uczynienie tworzyw sztucznych bardziej biodegradowalnymi.

zastanawia się Marisa Pamplona.

Na międzynarodowej wirtualnej konferencji, która odbyła się pod koniec zeszłego roku, a zainicjowanej przez Leibniz Research Museums (w tym Deutsches Museum) i University of Cambridge, około 1000 badaczy z całego świata wymieniało poglądy na temat problemów z konserwacją tworzyw sztucznych. Wzięli w niej udział muzealnicy z całego świata, m.in. z Afryki, Azji i Australii.

Konferencja ta została sfinansowana w ramach „Planu działania muzeów badawczych Leibniza”. Oprócz Deutsches Museum w jej organizację zaangażowane były również Niemieckie Muzeum Górnictwa w Bochum oraz Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie.