Wszystkie wydarzenia odbywają się w Muzeum Narodowe w Szczecinie przy ul. Wały Chrobrego 3
HARMONOGRAM WYDARZEŃ
1 LUTEGO 2024 | CZWARTEK
11.00 | Prądzyńska na sawannie | Spacer kuratorski po wystawie „W afrykańskiej wiosce”
Prowadzenie: Ewa Prądzyńska
Bilet edukacyjny: 5 zł
3 LUTEGO 2024 | SOBOTA
16.00 | Prądzyńska na sawannie | Spacer kuratorski po wystawie „W afrykańskiej wiosce”
Prowadzenie: Ewa Prądzyńska
Bilet edukacyjny: 5 zł
4 LUTEGO 2024 | NIEDZIELA
12.00 | Prądzyńska na sawannie | Spacer kuratorski po wystawie „W afrykańskiej wiosce”
Prowadzenie: Ewa Prądzyńska
Bilet edukacyjny: 5 zł
10 LUTEGO 2024 | SOBOTA
10.00 | Z wizytą w domu Kodżia czyli wszystko o życiu codziennym ludów Lobi i Somba
Warsztaty dla dzieci w wieku 5-7 lat | Prowadzenie: Dorota Baumgarten-Szczyrska
Bilety: 15 zł + obowiązkowe (!) zapisy*
17 LUTEGO 2024 | SOBOTA
10.00 | O pięknej antylopie, zarozumiałym Kono i przebiegłym nietoperzu – historie nie tylko
teatralne | Warsztaty dla dzieci w wieku 8-12 lat
Prowadzenie: Dorota Baumgarten-Szczyrska
Bilety: 15 zł + obowiązkowe (!) zapisy*
17 LUTEGO 2024 | SOBOTA
10.00 | O pięknej antylopie, zarozumiałym Kono i przebiegłym nietoperzu – historie nie tylko
teatralne | Warsztaty dla dzieci w wieku 8-12 lat
Prowadzenie: Dorota Baumgarten-Szczyrska
Bilety: 15 zł + obowiązkowe (!) zapisy*
2 MARCA 2024 | SOBOTA
11.00 | Spacerkiem przez Afrykę – smaki, zapachy i dźwięki wielkiego kontynentu
Warsztaty rodzinne połączone z degustacją marokańskiej herbaty, czekolady itp.
Prowadzenie: Dorota Baumgarten-Szczyrska
Bilety: 15 zł + obowiązkowe (!) zapisy*
* Prowadząca: Dorota Baumgarten-Szczyrska, obowiązują wcześniejsze zapisy
tel. +48 797 705 270, d.baumgarten@muzeum.szczecin.pl; opłata za warsztaty 15 zł/os.
ZBIORY AFRYKAŃSKIE
Zbiory afrykańskie Działu Kultur Pozaeuropejskich Muzeum Narodowego w Szczecinie należą do jednych z większych w Polsce. Liczą około 8 tysięcy obiektów etnograficznych oraz 25 tysięcy zabytków archeologicznych.
Kolekcja etnograficzna powstała głównie dzięki badaniom terenowym prowadzonym od lat 60. XX wieku przez muzeum, we współpracy z pracownikami i studentami uniwersytetów: w Poznaniu, Warszawie i Wrocławiu. Uczestnicy dysponowali własnymi środkami lokomocji (głównie samochodami ciężarowymi), dzięki czemu łatwiejsze było nie tylko przemieszczanie się w buszu, ale i pozyskiwanie eksponatów w terenie oraz ich transport do kraju. Badania te miały zwykle charakter stacjonarny. Kilkutygodniowe pobyty w jednym rejonie pozwalały nie tylko poznać miejscową kulturę, ale również pozyskać bogate kolekcje oryginalnych eksponatów muzealnych.
Wyprawy badawcze pozwoliły zgromadzić ogromne kolekcje monograficzne, ukazujące przekrojowo kulturę takich społeczności jak: Dogon w Mali, Kirdi-Daba w Kamerunie, Nuba-Moro w Sudanie, Somba w Beninie, Lobi w Burkina Faso, Gagou na Wybrzeżu Kości Słoniowej czy Malinke w Gwinei. Zbiory obejmują wiele obiektów, m.in. broń, odzież, naczynia gliniane, kosze, maty plecione, narzędzia rolnicze i rzemieślnicze, biżuterię, instrumenty muzyczne, przedmioty związane z magią i religią – wszystko, co charakteryzuje badane społeczności. Zgromadzono również obiekty, które pozwalają prześledzić całe ciągi technologiczne, np. produkcję naczyń glinianych czy plecionych koszy.
Oprócz wielkich kolekcji monograficznych ludów rolniczych muzeum posiada zbiory dokumentujące życie codzienne pasterzy i koczowników: Shenabla i Baggara z Sudanu (długie i szerokie wełniane koce używane do krycia namiotów, duże łoże rodzinne, półki na juki, kolekcję różnorodnych juków), Tuaregów (namiot skórzany wraz z kompletnym wyposażeniem, siodła na wielbłądy, stroje, biżuterię i in.) oraz Peul-Bororo (kompletne stroje samodziałowe i skórzane).
Ciekawe są również kolekcje tematyczne, zwłaszcza dotyczące szkutnictwa i rybołówstwa (łodzie-dłubanki z Afryki Zachodniej i z obszaru Zatoki Gwinejskiej, sprzęt rybacki: wiersze różnych typów, kosze do suszenia ryb i krewetek, wiosła), kowalstwa (liczne narzędzia i wyroby kowalskie z terenu Afryki Zachodniej), garncarstwa (zbiór około 650 naczyń glinianych) oraz kolekcje prezentujące sztukę (od terakotowych figurek znad Nigru z XIV–XVI wieku czy głowy z brązu z Królestwa Beninu z XVIII wieku, poprzez kamienne rzeźby z Demokratycznej Republiki Konga i Gwinei, po imponującą kolekcję plastyki figuralnej i masek z Afryki Zachodniej i Centralnej).
W latach 2007–2011 muzeum pozyskało ogromną, liczącą ponad 1200 kolekcję sztuki afrykańskiej gromadzoną przez dziesiątki lat przez Oleńkę i Denisa Gordier-Nidzgorskich – znawców afrykańskiego teatru lalek. Wśród tej kolekcji znalazł się zbiór liczący ponad 500 sztuk, prezentujący lalki i marionetki afrykańskie. Marionetki te, wprawiane w ruch, „ożywają” podczas afrykańskich rytuałów i przedstawień. Zbiór ten jest bardzo różnorodny nie tylko pod względem pochodzenia obiektów (Mali, Niger, Nigeria, Wybrzeże Kości Słoniowej, Togo, Ghana, Benin, Demokratyczna Republika Konga, Kongo, Gabon, Kamerun, Tanzania, Rwanda, Tunezja, Senegal, Burkina Faso, Madagaskar, Angola, Republika Południowej Afryki), ale również roli, jaką pełniły w społeczeństwach afrykańskich, materiału, z którego zostały wykonane oraz sposobu ich animacji.
Zbiory archeologiczne pochodzą z badań powierzchniowych prowadzonych na terenie Algierii, Mali, Maroko, Tunezji i Nigerii. Są to głównie fragmenty ceramiki, narzędzia kamienne i krzemienne, rdzenie, wióry, skorupy strusich jaj itp.
W AFRYKAŃSKIEJ WIOSCE
W przedwojennym Muzeum Miejskim w Szczecinie znajdowała się kolekcja artefaktów ludów pozaeuropejskich (w tym również afrykańskich), zgromadzona z inicjatywy Georga Buschana (obecnie w zbiorach Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie). W polskim Szczecinie zainteresowanie Afryką pojawiło się pod koniec lat 50. XX wieku wraz z uruchomieniem przez Polską Żeglugę Morską linii zachodnioafrykańskiej.
Za ich sprawą w 1962 roku, w celu nawiązania współpracy naukowo-muzealnej, szczecińscy muzealnicy wyruszyli do Afryki. Dwa lata później rozpoczęto wykopaliska archeologiczne w Gwinei. Podczas kilku sezonów badawczych ekspedycje muzealne pod kierunkiem prof. Władysława Filipowiaka zlokalizowały w małej wiosce Niani stolicę średniowiecznego królestwa Mali. Wszystkie znaleziska archeologiczne pochodzące z tamtych badań zostały zwrócone władzom Gwinei, do Polski napływały natomiast zabytki etnograficzne, gromadzone w trakcie wypraw oraz przekazywane przez członków załóg statków pływających do Afryki i przedstawicieli PŻM, którzy pracowali na stałe
w portach afrykańskich.
Gros obiektów pozyskano jednak w trakcie wypraw etnologicznych, organizowanych w latach 70.–90. XX wieku przez muzeum wspólnie z pracownikami i studentami uniwersytetów w Poznaniu, Warszawie i Wrocławiu. Wyprawy dysponowały własnymi środkami lokomocji, co ułatwiało nie tylko przemieszczanie się w terenie, ale również pozyskiwanie eksponatów i ich transport do kraju.
Z pierwszej wyprawy, która wyruszyła do Afryki w 1976 roku, przywieziono kolekcję licząca 1309 obiektów, co podwoiło zbiory gromadzone od 15 lat. Rejony badań dotyczyły zwykle tzw. kultur refugialnych, odseparowanych od otaczającego je świata i jego problemów. Powstały unikalne zbiory monograficzne ilustrujące kultury: Dogon (Mali), Daba (Kamerun), Nuba-Moro (Sudan), Somba (Benin), Lobi (Burkina Faso), Gagou (Wybrzeże Kości Słoniowej). Obecnie zbiory afrykańskie MNS liczą około 8,5 tys. obiektów etnograficznych oraz 25 tys. zabytków archeologicznych (z badań powierzchniowych prowadzonych na terenie Algierii, Mali, Maroko, Tunezji i Nigerii).
Na wystawie przedstawiono codzienne życie na afrykańskiej sawannie, z dala od wielkich miast i ruchliwych dróg, które toczy się pomiędzy przestrzenią prywatną a publiczną. Część prywatną wyznaczają zagrody ludów Lobi z Burkina Faso oraz Somba z Beninu, zupełnie różne w formie i konstrukcji. Pierwsze mają kształt płaskiego prostopadłościanu i podzielone są wewnątrz na liczne pomieszczenia, drugie natomiast przypominają średniowieczne zamki obronne. To przestrzeń wyraźnie uporządkowana na sfery kobiecą i męską, w których wydzielone są miejsca sakralne z rodzinnymi ołtarzami. Targowisko rozlokowane pomiędzy zagrodami reprezentuje przestrzeń publiczną. To tutaj co 5, 7 lub 8 dni (w zależności od lokalnej tradycji) gromadzi się społeczność wioski oraz kupcy przybywający z odległych miejsc. Odgrywa ono ważną rolę nie tylko jako miejsce handlu wyrobami lokalnymi i luksusowymi, pochodzącymi z odległych stron, ale także jako przestrzeń wymiany informacji.
Daniel Źródlewski
