Wystawa przybliża twórczość Leona Kudły – rzeźbiarza uznanego za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli sztuki nieprofesjonalnej w powojennej Polsce. Ekspozycja czasowa dostępna od 13 października do 11 lutego 2024 r.
Urodzony we wsi Świerże Górne koło Kozienic, zaczął rzeźbić na warszawskim Powiślu, gdzie pracował na poczcie i prowadził rodzinny sklep. Pomimo sukcesu pierwszych wystaw wrócił w rodzinne strony. Tam, z topolowego drewna, tworzył figury świętych i przeskalowane ptaki o monumentalnych bryłach. Członek Związku Artystów Plastyków. Postać Kudły była często zestawiana przez krytyków z Nikiforem – duet przedstawiano jako „najwybitniejszych” wśród polskich artystów naiwnych.
Krytyka sztuki wobec twórczości Kudły
Tytuł wystawy nieco przewrotnie przejaskrawia egzotyczny, hagiograficzny wizerunek Leona Kudły, jaki stworzyli etnografowie. Aleksander Jackowski nazwał Kudłę „pierwszym, który otworzył nowy rozdział, zwany współczesną sztuką ludową”, a Anna Kunczyńska-Iracka, umieszczając go w gronie najwybitniejszych rzeźbiarzy ludowych XX wieku, skonstatowała, że Kudła jest „szczególnie interesującym przykładem artysty stojącego na pograniczu dwóch światów: tradycyjnej kultury duchowej dawnej wsi – zamkniętej i izolowanej – oraz otwartej, homogenicznej współczesnej kultury środowisk miejskich”.
Portret INNEGO
Na wystawie pojawiają się cytaty z artykułów poświęconych Leonie Kudle autorstwa etnografów, krytyków sztuki. Obraz artysty, który się z nich wyłania to wizja człowieka prostego, naiwnego, pozbawionego sprytu. Jednocześnie prawego, pięknego i szczerego. Żyjącego w mitycznym zawieszeniu między „tradycją wsią” a nowoczesnością.
„Stosunek Kudły do otaczającego go świata jest prosty. Nie komplikuje go żadnymi teoriami. Człowiek jest dla niego takim jakim go Bóg uczynił szóstym dniu stworzenia” (S. Ciechomski 1948). Reinterpretacja tekstów ma uwrażliwić nas nad zmianą jaka zaszła w podejściu do postaci artysty ludowego w ramach etnologii, jej swoistego somorozpoznania jako dyscypliny mitotwórczej, etnologii jako nauki badającej ale i tworzącej portret „Innego”.
O wystawie
Prace Kudły, które zostaną zaprezentowane na wystawie pochodzą z kolekcji PME, na uwagę zasługuje część obiektów należąca do depozytu MMW. Prace stanowiły część kolekcji z pracowni rzeźbiarza Karola Tchorka – wieloletniego przyjaciela Leona Kudły. Artysta w powojennej Polsce był uznawany za wpływowego marszanda i animatora życia artystycznego. Krytycy przedstawiali go jako „odkrywcę”, „opiekuna” i propagatora twórczości Kudły. Tchorek był silnie związany z pracami przechowywanymi na Smolnej, należały do jego ulubionych i za życia nie chciał ich przekazać ani sprzedać Muzeum.
Prace Kudły stanowią zapis kulturowego fenomenu, którym był rozkwit sztuki nieprofesjonalnej w powojennej Polsce. Zjawisko to przedstawiano zazwyczaj jako samorodne i niezapośredniczone, w rzeczywistości zrodziło się i trwało pod wpływem aktywności kolekcjonerów i miejskich mód kulturowych.
tekst: Paulina Zomer, Specjalistka ds. rozwoju publiczności
Dział Komunikacji i Marketingu
Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie
