Rzeźba kutnowska – kultywowanie dziedzictwa

Rzeźba kutnowska to termin mający swoje stałe miejsce w wyszukiwarkach internetowych, folderach informacyjnych, jak i w poważnych opracowaniach naukowych, książkach, dotyczących sztuki ludowej. Od momentu rozpoczęcia działalności przez pierwszych trzech twórców, proces kutnowskiego rzeźbiarstwa nabrał cech instytucjonalnych. Powstanie w 1981 roku Muzeum Regionalnego w Kutnie upodmiotowiło badawczo grupę rzeźbiarzy z Kutna. Zaowocowało to tym, iż Kutno i rzeźbiarze stali się znani jako osoby i miejsce, gdzie można świadomie oglądać i przeżywać rzeźbę.

Dlatego mówiąc i pisząc o rzeźbie kutnowskiej, trzeba wymienić przede wszystkim trzech rzeźbiarzy: Tadeusza Kacalaka, Antoniego Kamińskiego i Andrzeja Wojtczaka, od których wszystko się zaczęło.

Miało to miejsce w 1975 r. Spotkali się jako uczestnicy konkursu ogłoszonego przez muzeum w Łęczycy. Wszyscy trzej zostali tam zauważeni i zdobywają swoje pierwsze małe sukcesy. To dodało im pewności w siebie, poprzez rzeźbienie odnaleźli w sobie chęć i pasję tworzenia, która trwa do dzisiaj.

Zapoczątkowali w latach 70 -tych XX w. specyficzny styl kutnowskiego rzeźbiarstwa. Zaczęli tworzyć w drewnie lipowym, niezależnie od siebie, rozbudowane piętrowo lub horyzontalnie z rytmicznie powtarzającymi się elementami wielopostaciowe kompozycje, które stały się na mapie Polski znakiem rozpoznawczym twórczości kutnowskiej. Jak pisze Aleksander Jackowski w książce O rzeźbach i rzeźbiarzach: „Wypracowali swój chwyt: multiplikacje główek, jedna przy drugiej, w różnych konfiguracjach”[1]. Ponadto prace tworzone w tym stylu charakteryzują się bogatą, przyciągającą wzrok dekoracyjnością i kolorystyką. To dzięki nim powstał uznany w Polsce i za granicą ośrodek kutnowski, do którego obecnie zalicza się siedemnastu aktywnie tworzących rzeźbiarzy.

Cieszy przede wszystkim fakt ciągłego kultywowania tej dziedziny lokalnego niematerialnego dziedzictwa kulturowego, które w Kutnie trwa nieprzerwanie od połowy lat 70 XX w. Współzałożyciele rzeźby kutnowskiej: Antoni Kamiński, Tadeusz Kacalak i Andrzej Wojtczak docenieni zostali prestiżowymi nagrodami i medalami – Nagrodą Oskara Kolberga oraz medalami „Zasłużony dla Kultury Ludowej”.

Środowisko kutnowskich rzeźbiarzy jest od kilku lat miejscem badań prowadzonych przez Katedrę Etnologii Uniwersytetu Łódzkiego i Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu. Powstało już kilka prac magisterskich poświęconym kutnowskim twórcom. Ponadto Dział Dziedzictwa Kulturowego i Folkloru Regionów w Łódzkim Domu Kultury, a także Stowarzyszenie Twórców Ludowych z Zarządem Głównym w Lublinie również współpracują ze środowiskiem kutnowskim.

Trzeba zaznaczyć, iż trzej wymieni rzeźbiarze: Tadeusz Kacalak (w latach 1997- 2019) Antoni Kamiński (1998 r.)  i Andrzej Wojtczak (1997-1998 r.) brali udział w Ogólnoświatowych Targach Sztuki Ludowej w Santa Fe Stan Nowy Meksyk – Folk Arts Market. Jest to jedyne na świecie takie wydarzenie, na którym prezentowane są prace twórców z ponad 150 państw świata. Tam, pokazując swoje rzeźby oraz warsztat twórczy, promowali rzeźbę kutnowską, a przede wszystkim polską sztukę i kulturę. Coroczne wystawy w Galerii Folk Arts of Poland w Santa Fe były okazją do zaprezentowania Kutna i Polski. Rzeźby twórców można oglądać w muzeach etnograficznych w Polce i na świecie.

Opracowanie merytoryczne: Sylwia Kacalak

O rzeźbie kutnowskiej czytaj też tutaj.

[1]      A. Jackowski, O rzeźbach i rzeźbiarzach, Wydawnictwo Krupski i S-ka, 1997, s. 13