Od 29 czerwca 2023 r. do 7 stycznia 2024 r. w Centrum Dokumentacji Nazizmu w Monachium będzie można oglądać wystawę „Ważniejsze niż życie: Podziemne Archiwum Getta Warszawskiego” organizowaną we współpracy z Żydowskim Instytutem Historycznym.
W 1940 r. okupanci niemieccy otoczyli kordonem znaczną część Warszawy i przesiedlili tam ludność żydowską z miasta oraz okolicznych wiosek i miasteczek. Aby udokumentować te wydarzenia dla świata zewnętrznego i dla potomności, historyk Emanuel Ringelblum zainicjował bezprecedensową akcję zbierania materiałów dokumentujących życie w getcie – kolekcja ta znana jest dziś jako Archiwum Ringelbluma. Ten kolektyw naukowców, pisarzy i aktywistów działających w konspiracji nazwał siebie Oneg Szabat (Radość Szabatu).
Archiwum zgromadzone przez Oneg Szabat jest wyjątkowym i wybitnym przykładem samostanowienia Żydów podczas Zagłady i stanowi pierwszą próbę bezpośredniego udokumentowania masowego mordu europejskich Żydów zainicjowanego przez Niemców, a następnie zarchiwizowania tej dokumentacji. Jako taka stanowi akt obywatelskiego oporu.
Archiwum jest przechowywane w Żydowskim Instytucie Historycznym w Warszawie, a w 1999 r. zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. Zawiera około 35 000 arkuszy notatek, wpisów do pamiętników, esejów, zdjęć, rysunków, oficjalnych dokumentów i innych świadectw życia codziennego. Pierwotnym celem Oneg Szabat było po prostu dokumentowanie życia w getcie, w którym żyli Żydzi z Warszawy i innych regionów Polski, Żydzi deportowani z Niemiec i z krajów pod okupacją niemiecką – w tym tacy, którzy przeszli na chrześcijaństwo – a także Romowie. Wszyscy oni próbowali przetrwać w opresyjnie przeludnionych warunkach zamkniętego getta w centrum Warszawy. Aż 450 000 ludzi zostało spędzonych, aby żyć razem w nieludzkich warunkach.
Kiedy od 1942 roku stawało się coraz bardziej jasne, dokąd prowadzi niemiecka polityka okupacyjna, Oneg Szabat zaczął dokumentować Zagładę – zorganizowany masowy mord na europejskich Żydach w niemieckich obozach zagłady na Wschodzie. Członkowie Oneg Szabat działali w ukryciu. Chociaż nie wiemy dokładnie, ile osób pracowało w Oneg Szabat, wiemy, że Zagładę przeżyło tylko troje z nich. Większość archiwum została jednak zachowana, zakopana w kryjówce pod ruinami getta.
Wystawa prezentuje radykalne spojrzenie na getto od wewnątrz, z żydowskiej perspektywy, stawiając Archiwum Oneg Szabat w centrum i pozwalając, by dokumenty i zdjęcia mówiły same za siebie. W ten sposób ukazujemy intensywny i różnorodny obraz życia, cierpienia i śmierci w getcie. Wystawa przybliża widzowi akt oporu, jakim było Podziemne Archiwum Getta Warszawskiego – niekończącą się, żmudną, wstrząsającą, ale ostatecznie udaną próbę napisania historii Zagłady z perspektywy jej ofiar, pomimo zbliżającej się zagłady polskiej społeczności żydowskiej.
Dyrekcja: Mirjam Zadoff (Monachium) i Monika Krawczyk (Warszawa)
Kuratorzy: Katarzyna Person, Piotr Rypson, Monika Krawczyk (Warszawa), Ulla-Britta Vollhardt, Mirjam Zadoff (Monachium)
Wystawa jest otwarta od wtorku do niedzieli od 10:00 do 19:00.
Centrum Dokumentacji Nazizmu w Monachium / NS-Dokumentationszentrum München
Źródło: https://www.jhi.pl/
