Realizacja: Rezerwat Archeologiczny Genius loci na poznańskim Ostrowie Tumskim, (ul. ks. I. Posadzego 3. www.rezerwat.muzarp.poznan.pl; 61 8522167)
Wystawa: Oblicza gotyku. Gotycka katedra – fenomen kultury europejskiej
Autorzy i kuratorzy wystawy: Kateriny Zisopulu, dr Agnieszka Stempin
Fotografie: Kateriny Zisopulu.
Koncepcja i projekt: dr Paweł Bleja
Wystawa pt. Oblicza gotyku. Gotycka katedra – fenomen kultury europejskiej, prezentowana w Rezerwacie Archeologicznym Genius loci w ramach projektu „Oblicza gotyku” ma dwa zasadnicze cele. Pierwszy: ukazanie kontekstu europejskiego dla gotyku poznańskiego/polskiego oraz drugi: przedstawienie kolebki architektury gotyckiej, głownie Francji, źródła tej sztuki i wrażliwości estetycznej. Twórcy wystawy koncentrują się świadomie na architekturze sakralnej, szczególnie na katedrze, choć nie wszystkie prezentowane budowle są sensu stricto katedrami. Autorzy w swoich poszukiwaniach – „pielgrzymowaniach” dotarli do Francji, Niemiec, Włoszech i Hiszpanii. Zdajemy sobie sprawę, że wiele jest jeszcze miejsc wartych zwiedzenia i poznania. To, co jest prezentowane, to wycinek doświadczeń i subiektywnego wyboru tworzącego obraz, który z pewnością nie jest doskonały. Można powiedzieć, że jest to ciągle projekt niedokończony i otwarty. Jesteśmy świadomi, że gotyk ma też swoje frapujące świeckie oblicze… Na wystawie nie zaprezentowano architektury poznańskiej, czy też polskiej. O rodzimych aspektach gotyku: katedrze poznańskiej czy kościele Najświętszej Marii Panny in Summo oraz innych przejawach sztuki tego okresu rozmawialiśmy podczas całorocznych spotkań (prelekcje dostępne on-line: https://rezerwat.muzarp.poznan.pl/pl/aktualnosci/325 ), a refleksje te znajdują się na kartach albumu. Architektura gotycka w Polsce, każdemu z nas wydaje się w jakiś sposób bliska. Tutejszy ceglany gotyk, mimo swej oryginalności i swoistości, jest czymś wpisującym się w trendy, które zrodziły się w „średniowiecznej” Europie w XII i XIII wieku – należy do gotyckiego europejskiego świata. Próbujemy tę gotycką Europę – pojmowaną jako wspólną przestrzeń kultury – poznać, zrozumieć i przybliżyć. Czy jest to świat żywy, czy tylko relikt przeszłości? To pytanie wciąż nurtuje a autorzy sugerują, że nie ma w tym względzie odpowiedzi jednoznacznych. Zachęcają też do refleksji i własnych poszukiwań poprzez lekturę i wizytę na wystawie – wszak każdy z nas trochę inaczej patrzy na gotycki fenomen. Mając nadzieję, że wystawa zainspiruje do „pielgrzymowania” po gotyckiej Europie, zapraszamy do poświęcenia jej uwagi.
Cykl spotkań „Oblicza gotyku”
Cykl ten stanowi kontynuację programu odbywającego się (z przerwą pandemiczną) w Rezerwacie Archeologicznym Genius loci od 2016 roku i nosząc nazwę Akademia Genius loci. Są to całoroczne prelekcje skierowane na w prowadzeniu działalności muzealnej popularyzującej wiedzę wynikającą z dociekań różnorodnych środowisk badawczych odnoszącą się do okresu szeroko pojętego średniowiecza i starożytności. Te interdyscyplinarne działania łączą świat archeologów–muzealników i filozofów, historyków i artystów. Dotychczasowe edycje projektu odbywały się pod tytułami: Spacery z Arystotelesem; Blask Christianitatis, Genius Europy. Tegoroczny program pt. Oblicza gotyku, został zrealizowany dzięki środkom z dotacji Samorządu Województwa Wielkopolskiego, posiadał strukturę wielopoziomową, a jego realizacja zakładała różne narzędzia przekazu i obszary aktywności: prelekcje, wystawy, koncert, warsztaty dla dzieci i seniorów oraz finałową publikację popularnonaukową pod tym samym tytułem.
Katalog/album pt. „Oblicza gotyku”
Album jest finałową publikacja wszystkich aktywności podjętych podczas całorocznego cyklu pt. „Oblicza gotyku’. Znalazły się w nim teksty autorów wszystkich 11 prelekcji oraz krótki rys działań edukacyjnych realizowanych w Rezerwacie Archeologicznym Genius loci wokół tytułowego tematu. Ponadto są one ze sobą połączone i tworzą merytoryczną i logiczną całość, dzięki której czytelnik może samodzielnie przekonać się o roli i randze kultury czy sztuki polskiej w tradycji łacińskiej okresu gotyku.
Stawiane jest pytanie, co inspirującego jest w średniowiecznym gotyku i co możemy w obszarze bliskich nam dziś idei, wartości, sposobów myślenia i mentalności społecznej uznać za bazę jaką zbudowano w okresie XII-XV w., a tym samym co stało się podłożem kulturowym Europy. Uświadomienie ogromnego przedziału czasowego tej epoki, z wszystkimi jej blaskami i cieniami pozwala na możliwość rzetelnego weryfikowania stosowanej we współczesnej przestrzeni społeczno-medialnej retoryki deprecjonowania średniowiecza. Ma to zasadnicze znaczenie dla rozumienia swoich czasów, prawidłowej oceny rzeczywistości i budowania aktualnego świata na silnych fundamentach merytorycznych.
W ramach projektu „Oblicza gotyku” obyło się 11 prelekcji. Prof. Grzegorz Kucharczyk wskazał istnienie dwóch filarów stanowiących nierozerwalną wieź wartości na jakich rodził się gotyk: katedry i uniwersytetu, do roli nowych zakonów mendykanckich będących źródłem transferu renesansu intelektualnego i nowych idei w całej Europie odniósł się dr hab. Krzysztof Kaczmarek (prof. UAM),
transferem nowych idei na grunt polski na przykładzie lokalnych zabytków architektury: katedry poznańskiej i kościoła Najświętszej Marii Panny in Summo w Poznaniu zajęła się dr Olga Antowska-Gorączniak, a temat sztuki gotyckiej, którą ze szczególnym uwzględnieniem pragniemy rozważać w kontekście rodzimych zabytków architektury oraz ich łacińskich inspiracji podjął dr hab. Jacek Kowalski (prof. UAM). Osobną grupę zagadnień poruszyli archeolodzy i muzealnicy ukazując wartość zabytków archeologicznych jako reliktów bliskich życiu codziennemu i aspiracjom mieszkańców ziem polskich rozwiniętego średniowiecza: dr Magdalena Poklewska-Koziełł mówiła o wyobrażeniach na kaflach; Mateusz Sikora nakreślił bogactwo znalezisk numizmatycznych; Kateriny Zisopulu-Bleja wskazała na szerokie kontakty poznaniaków wynikające z analizy znaków pielgrzymich i różnych dewocjonaliów,
a dr Agnieszka Stempin powróciła do tematyki szachów jako szczególnej aktywności średniowiecznej w aspekcie edukacyjnym. Gotycką strukturę architektury Summa Theologiae św. Tomasza z Akwinu rozważał prof. Artur Andrzejuk natomiast o współczesnych inspiracjach gotykiem w sztuce opowiedziała dr hab. inż. arch. Katarzyna Słuchocka (prof. PP). Problematykę konieczności głębokiej filozoficznej refleksji nad rolą i rangą dziedzictwa kulturowego gotyku podjął dr Paweł Bleja.
W katalogu/albumie omówione zostały również dwie wystawy zrealizowane w ramach projektu: „Kościół Najświętszej Marii Panny – perła gotyku na poznańskiej wyspie katedralnej” oraz tytułowa wystawa projektu: „Oblicza gotyku” oraz koncert muzyki inspirowanej gotykiem zespołu Anonymous.
Parametry publikacji:
160 str., oprawa twarda, pełen kolor, tłumaczenia streszczeń na j. angielski, dystrybucja bezpłatna w Rezerwacie Archeologicznym genius loci po zwiedzeniu wystawy i pozostawieniu wpisu w Księdze ekspozycji.
dr Agnieszka Stempin, Rezerwat Archeologiczny Genius loci
