W oddziale MNK Ciołek eksponowane są dwie pary rzeźbionych i malowanych skrzydeł należących niegdyś do późnogotyckiego retabulum ołtarzowego zwanego Poliptykiem z Lusiny. To jedyny fragment dzieła, który do dzisiaj budzi zainteresowanie badaczy.
Od 2018 roku, w ramach wewnętrznych projektów Muzeum Narodowego w Krakowie prowadzone są badania technologiczne Poliptyku z Lusiny pod kierunkiem dr Dominiki Tarsińskiej-Petruk oraz we współpracy z Joanną Zwinczak, Akademią Sztuk Pięknych w Krakowie i Laboratorium Analiz Nieniszczących Obiektów Zabytkowych – Lanboz przy Muzeum Narodowym w Krakowie. Prace te zaowocowały wykonaniem podstawowych badań, których celem było rozpoznanie techniki i technologii dzieła oraz ustalenie jego pochodzenia.
Poliptyk z Lusiny powstał pomiędzy 1500 a 1510 rokiem. Był pentaptykiem, czyli ołtarzem posiadającym dwie pary ruchomych skrzydeł. Częściowo był malowany, a częściowo rzeźbiony. W 1940 roku ołtarz został zarekwirowany przez hitlerowców i do dzisiaj jednej z kwater skrzydła oraz części ołtarzowej nie udało się odzyskać i trafiły na listę strat wojennych. Ołtarz w całości eksponowano w 1941 roku na wystawie dzieł Wita Stwosza, po czym w tym samym roku dwie płaskorzeźby z przedstawieniami Śmierci Marii i Legendy Św. Teofila z Adany z prawego skrzydła na Altdeutsche Kunst aus Krakau und dem Karpathenland. Z informacji źródłowych wynika, że pomiędzy wspomnianymi dwiema wystawami części ołtarza zostały poddane restauracji. Nie wiadomo, jednak kiedy retabulum zostało wywiezione z Polski. Po wojnie odzyskano jedynie dwie pary skrzydeł. Szafa ołtarzowa z wizerunkiem Świętej Rodziny oraz płycina ze sceną z legendy o św. Teofilu zostały uznane za zaginione. Po rewindykacji, w latach 1947-1948, wspomniane skrzydła zostały poddane konserwacji. W 1963 roku odnaleziono zdobiące je wcześniej pasy ornamentalne, które zmontowano w całość w 1975 roku.
Zachowane skrzydła świadczą nie tylko o wysokim poziomie artystycznym poliptyku, ale także o przenikaniu się różnych wpływów artystycznych w ówczesnym Krakowie. W rzeźbionych kwaterach można dostrzec fascynację sztuką Wita Stwosza. Za to obrazy malarskie cyklu pasyjnego przywołują postacie z dzieł Hieronima Boscha. W niektórych scenach widać też znajomość grafików norymberskich: Hansa Schäufeleina, Ulricha Pindera, czy frankońskich: Lucasa Cranacha. Na tle małopolskich dzieł XVI wieku dzieło z Lusiny jest wyjątkowe i potwierdza się przypuszczenie, że wykonało je co najmniej dwóch malarzy.
Więcej informacji na temat Poliptyku z Lusiny można znaleźć na stronie: https://mnk.pl/artykul/badanie-polskich-strat-wojennych-zaginione-czesci-poliptyku-z-lusiny
Muzeum Narodowe w Krakowie
