Zabytek nie musi być duży, żeby kryła się za nim bogata historia. Niejednokrotnie do naszych muzealnych zbiorów trafiają przedmioty, które są bardzo niepozorne. Można by powiedzieć, że się nie wyróżniają. Historyk to taki detektyw, lawirujący między odmętami czasu. W 2020 r. otrzymaliśmy zaskakującą przesyłkę z Niemiec. Potomkini dawnych mieszkańców Gniezna, którzy rezydowali w mieście przed II wojną światową, postanowiła, aby ceramiczny dzbanek wrócił do miejsca, które przedstawia. Ktoś mógłby powiedzieć: „dzbanek, jak dzbanek, co tu dużo mówić?”. W tym momencie zaczyna się „postępowanie śledcze”.
Historyk zadaje sobie pytanie: do czego służył ten przedmiot, z jakiego okresu pochodzi, czy jest to jedyny taki egzemplarz, czy była to może jakaś edycja limitowana w związku z jakąś rocznicą? Wtedy przystępujemy do działania. W dobie XXI w., ogromnego dostępu do informacji, ale przede wszystkim specjalistów i pasjonatów, którzy będą z determinacją poszukiwać jak najdokładniejszych informacji, możemy na nowo odkrywać historię przedmiotu.
Motywy roślinne, dbałość o szczegóły wykonania oraz wkomponowana w to panorama Gniezna, pomimo upływu czasu, robią wrażenie. Dzbanek idealnie komponowałby się nawet ze współczesną zastawą stołową! No właśnie, ale czy dzbanek był częścią serwisu kawowego, czy stanowił jedynie ozdobę?
Biorąc pod uwagę ślady użytkowania, nie zbierał on tylko kurzu, a był wykorzystywany np. podczas niedzielnych kolacji. Czy nalewano z niego śmietanki do kawy? Być może. Nas jednak interesuje coś innego, coś co dostarcza nam informacji o Gnieźnie. Udało nam się ustalić, że ceramiczny dzbanek z naniesioną ilustracją, która przedstawia panoramę Gniezna od strony Jeziora Jelonek, pochodzi z przełomu wieku XIX i XX w. Biorąc pod uwagę, że to okres rozbiorów Polski, napis, który widnieje w górnej części przedstawionej scenerii, jest niemiecką nazwą miasta, czyli „Gnesen”. Co ciekawe, panorama przedstawia kilka ciekawych szczegółów, których współcześnie nie uświadczymy odwiedzając Gniezno. Na pierwszym planie znajdują się budynki m.in. młyn parowy Jana i Piotra Kratochwilów, który został zburzony w 1920 r., czy kompleks rekreacyjno-restauracyjny Edwarda Gawella, powstający w 1899 r. (później nazwany „Wenecją”) zamknięty w 1933 r. Dzięki takim przedmiotom, możemy czerpać cenne informacje, a w tym wypadku – wizualizować i porównywać dawne Gniezno i z tym obecnym.
„Bohater” artykułu mieści się w jednej dłoni, a skrywa w sobie niezwykłą tajemnicę. Do czego był używany? Dziś możemy powiedzieć, że pozostawia ciekawe przedstawienie Gniezna. Biorąc pod uwagę, jak daleką drogę przebył, żeby wrócić do miejsca, które przedstawia – ze zwykłego przedmiotu staje się czymś niezwykłym. Tym, o co my, Muzealnicy, dbamy dla przyszłych pokoleń.
Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie
