Wystawa „Otwieranie” to największa inicjatywa wystawiennicza w historii koszalińskiego muzeum – nie tylko ze względu na powierzchnię ekspozycyjną (zajmie aż cztery sale wystawowe) – ale także na bogactwo eksponatów (dzieł sztuki, dokumentów, zapisów audio i wideo, fotografii), przede wszystkim zaś bogactwo tematyczne.
Prezentujemy twórczość artystek i artystów, których nazwiska zapisały się na kartach światowej historii sztuki oraz dzieła, w których odbijają się najważniejsze tendencje obecne w polskiej sztuce powojennej. Wciąż niewiele osób zdaje sobie sprawę z tego, jak znakomity zbiór stanowi zgromadzona w koszalińskim muzeum poplenerowa spuścizna.
Ekspozycji towarzyszy bogaty program edukacyjny pn. „Otwieranie wyobraźni”, przygotowany we współpracy z Januszem Byszewskim (znanym polskim edukatorem, propagatorem nowoczesnej edukacji muzealnej, animatorem kultury). Celem warsztatów jest wspólne zgłębianie obszarów sztuki współczesnej i otwieranie na kontakt, z pozoru trudnymi w odbiorze, dziełami. Sztuka abstrakcyjna, konceptualna, sztuka akcji wcale nie musi kojarzyć się z czymś dostępnym jedynie wtajemniczonym, wręcz przeciwnie – może być zrozumiała i niezwykle intrygująca. Trzeba znaleźć jedynie odpowiednią dla danej osoby czy grupy formę zapoznawania się ze sztuką współczesną. Można doszukiwać się w niej własnych wrażeń, emocji i interpretacji, grając w przestrzeni ekspozycji w tak dobrze nam znane „kalambury”, których tematem są prezentowane na wystawie dzieła. Tak prosta i znana wszystkim metoda pozwala dokładnie przyjrzeć się wybranemu dziełu i za pomocą własnych skojarzeń spróbować opisać go tak, by cała grupa odgadła o jakiej pracy jest mowa. Po odgadnięciu, który obraz stanowił „hasło”, cała grupa angażuje się we wspólne poszukiwanie w tej pracy motywów i śladów, które stanowiły pretekst dla opisów przedstawionych przez grupę przygotowującą zagadkę. To również chwila na to, by każdy uczestnik mógł wyrazić swoje spostrzeżenia na temat konkretnej pracy i dowolnie ją zinterpretować. Wystarczy pójść za potrzebami i zainteresowaniami uczestników, a można liczyć na ich otwartość i pełne zaangażowanie. Zdarza się, że grupę trudno oderwać od danej pracy, a liczbę interpretacji, wrażeń i skojarzeń wywołanych przez to dzieło można liczyć w dziesiątkach.
Innym zadaniem jest tworzenie efemerycznych kompozycji, wokół których powstają niesamowite opowieści inicjowane przez kilku autorów, a następnie rozwijane przez resztę grupy. Czasami, poprzez dobór elementów, prezentowane jest hasło (emocja, zjawisko, idea), które należy później odgadnąć i wspólnie zinterpretować.
Tworzenie artystycznych kompozycji z gotowych przedmiotów oraz próby znalezienia klucza do zrozumienia intencji osób, które je stworzyły, ułatwiają interpretację działań artystycznych prezentowanych na wystawie. Ta część warsztatów odbywa się, nieprzypadkowo, w przestrzeni dotyczącej tzw. sztuki akcji. Performanse i happeningi, które odbyły się podczas Plenerów, z oczywistych względów, są obecnie prezentowane za pomocą dokumentacji fotograficznej, opisów (instrukcji) wydarzeń oraz przedmiotów, które były wykorzystywane podczas działań artystycznych. Wszystkie idee, myśli i historie, „zmaterializowane” przez uczestników warsztatów, również pozostaną utrwalone jedynie na zdjęciach.
Na wystawie „Otwieranie” prezentujemy wyjątkowe prace – tableau wykonane przez artystów na zakończenie plenerów. Są to kolaże z niewielkich form artystycznych, będących swoistym „podpisem” stworzonym w charakterystycznym dla danego twórcy stylu.
Nawiązując do plenerowej tradycji, uczestnicy warsztatów również proszeni są o zostawienie śladu swojej obecności w formie niewielkiego obrazu. Tematyka jest zupełnie dowolna: może to być ulubiony motyw, emocja lub inspiracja dziełem sztuki prezentowanym na wystawie lub słowny komentarz.
Program edukacyjny jest na bieżąco rozwijany i uzupełniany o nowe propozycje, przez muzealny Dział Edukacji, w zależności od potrzeb uczestników. Przykładowo klasy o profilu humanistycznym miały dodatkowe ćwiczenie z poezji semantycznej. Materiał wyjściowy zadania stanowił utwór Andrzeja Partuma – jednego z uczestników Pleneru. Brzmi nieco skomplikowanie, jednak licealiści znakomicie poradzili sobie z tym wyzwaniem. Ze zmodyfikowaną wersją tego zadania (nawiązującą do sztuki poczty) świetnie poradził sobie również profil matematyczno-fizyczny. Kolejną propozycją edukacyjną, która powstała w trakcie interakcji z młodzieżą jest tworzenie kolaży, będących swoistym rodzajem manifestów. Tematyka jest dowolna – młodzież sama wybiera jaki problem chce poruszyć w swoich dziełach. Jest to świetna metoda zapoznania się z tą formą wypowiedzi artystycznej, dodatkowo stanowi również impuls do poruszenia ważnych dla młodzieży tematów.
Niezwykle cieszy nas to, jak wystawa ożywa w kontakcie z tak różnorodnymi odbiorcami (odwiedzają nas przedszkolaki , licealiści i seniorzy) pod wpływem ich wrażeń, emocji i unikalnych interpretacji. Przygotowane przez edukatorki zadania, nie wymagają wiedzy na temat historii sztuki, a jedynie inspirują do pracy z obiektami znajdującymi się na wystawie. Jednym z założeń programu było stworzenie jak najbardziej sprzyjających warunków dla pobudzenia zainteresowania oraz dla samodzielnego myślenia i zadawania pytań. Podczas warsztatów ważne będą: otwartość, swoboda wypowiedzi i aktywności – bez wartościowania i oceniania.
Znakomitym uzupełnieniem zajęć warsztatowych sa oprowadzania kuratorskie. Zwiedzanie wystawy z osobą, która jest odpowiedzialna za całokształt wystawy, wybór prac i sposób ich prezentacji, a dodatkowo zwraca uwagę na szczegóły, dzieli się ciekawostkami i osadza dane zjawiska w szerszym kontekście, ułatwia zrozumienie i umożliwia głębszy odbiór ekspozycji. Kurator chętnie i wyczerpująco odpowiada na pytania, co gwarantuje zdobycie szerokiej wiedzy i informacji o dziełach, autorach i zjawiskach obecnych w polskiej sztuce w tamtym okresie. Przedstawia również historię i kulisy organizacyjne ówczesnych Plenerów w Osiekach oraz wyjaśnia na czym polegał ich fenomen.
Głównym celem edukacyjnym warsztatów i oprowadzań kuratorskich jest otwarcie na kontakt ze sztuką współczesną, poznawanie dzieł i tendencji artystycznych w polskiej sztuce poprzez twórczą zabawę i zaangażowanie uczestników oraz uświadomienie wagi Plenerów w Osiekach oraz wartości kolekcji, która jest ich efektem.
Alicja Nowak-Zientarska, Muzeum w Koszalinie
