Dzięki dofinansowaniu Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów do Dworu Artusa, oddziału Muzeum Gdańska, powróciła neobarokowa ława z kolekcji Lessera Giełdzińskiego. Sprzedany po śmierci znanego gdańskiego kolekcjonera na aukcji w Berlinie eksponat powrócił do Gdańska po 109 latach.
Lesser Giełdziński był dla Gdańska niezwykle ważną postacią przełomu XIX i XX wieku. Urodzony w 1830 roku we Włocławku bogaty kupiec zbożowy żydowskiego pochodzenia z miastem nad Motławą związany był od 1860 roku. Zasłynął jako kolekcjoner dzieł sztuki. Gromadził przede wszystkim przedmioty związane z kulturą żydowską i historią Gdańska, np. meble, obrazy, ryciny, ceramikę, rzeźby, zegary, świeczniki, pasy słuckie, mapy, książki, instrumenty muzyczne, biżuterię, a nawet laski, fajki i guziki. Jego wkład w działalność kulturalną i kolekcjonerską został doceniony przez Cesarza Prus Wilhelma II Królewskim Orderem Koronnym II klasy i Orderem Czerwonego Orła IV klasy. Giełdziński przekazał również gromadzone eksponaty, np. na wyposażenie Sieni Gdańskiej w Dworze Artusa (1901), czy do Wielkiej Synagogi (1904).
Jego kolekcja liczyła ponad 2400 obiektów. Po śmieci Giełdzińskiego w 1910 r. spadkobiercy mieli, na preferencyjnych warunkach, odsprzedać kolekcję Miastu. Tak się jednak nie stało. Licytacja cennych przedmiotów na aukcji w Berlinie w 1912 roku trwała… cały tydzień. Część kolekcji nabyło wówczas londyńskie Victoria and Albert Museum, muzea w Niemczech, Krakowie i Poznaniu oraz osoby prywatne.
Podczas licytacji przedstawiciele miasta zakupili przedmioty za około 7.000 marek, które następnie przekazali do zbiorów Prowincjonalnego Muzeum Rzemiosła Artystycznego i Domu Uphagena. Ława została sprzedana kolekcjonerowi z Niemiec. I tam przetrwała I i II wojnę światową. Kilka lat temu zakupił ją kolekcjoner z południowej Polski. W 2020 r. uwagę muzealników z Muzeum Gdańska przykuł posiadany przez kolekcjonera stół z kolekcji Giełdzińskiego, ale podczas wizyty na miejscu okazało się, że tuż obok stała… o wiele ciekawsza ława.
Zdobiony intarsjami stół zakupiono zgodnie z wcześniejszą umową do Muzeum, ale by zakupić wycenioną na 55 tys. złotych ławę zdecydowano się poszukać finansowania zewnętrznego. W 2021 r. dotację na zakup zabytku przyznał Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów.
Ława o konstrukcji skrzyniowej, a więc takiej, która pod siedziskiem ma schowek, powstała w XIX w., ale do jej konstrukcji użyto elementów z końca XVI i XVII wieku. Z XVIII lub XIX wieku pochodzą rzeźby lwów oraz elementy trzymające konstrukcję. Natomiast najstarsze – zdobione boki – pochodzą z przełomu XVI/XVII wieku.
Zaplecek i olicowanie skrzyni są bogato intarsjowane różnymi gatunkami drewna: drewna dębowego, jesionu, jaworu, gruszy, klonu, lipy i hebanu. Dzięki temu zabiegowi na meblu umieszczono wizerunki konnych rycerzy, siedemnastowiecznego arystokraty, postacie męskie z muszkietami w strojach myśliwskich, sceny myśliwskie i biblijny temat „snu Jakuba”. Jedynym elementem pozwalającym na dokładne datowanie części mebla jest data wskazująca na 1612 rok.
Elementy dekoracyjne łudząco przypominają wystrój mieszczącej się w Dworze Artusa Wielkiej Hali. Być może więc pochodzą z tego samego warsztatu?
Eksponat o szerokości 208 cm, wysokości 134 cm i głębokości 62 cm został zakupiony z myślą o prezentowaniu go na wystawie stałej w Dworze Artusa oraz jako element zajęć edukacyjnych dla młodzieży poświęconych kolekcji Lessera Giełdzińskiego w Gdańsku i powstaniu Sieni Gdańskiej.
Zabytek można zobaczyć w godzinach otwarcia oddziału Muzeum Gdańska. Od piątku, 18 czerwca br., Dwór Artusa będzie czynny codziennie w godz. 10:00-19:00. Zakup biletów będzie możliwy do godz. 18:15.
Zakup ławy skrzyniowej zrealizowano w ramach programu Rozbudowa kolekcji muzealnych Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów. Wartość projektu brutto to ok. 55 tys. zł brutto (44 715,45 zł netto). Wkład własny Muzeum Gdańska wyniósł 13,67 tys. zł brutto (11 115,45 zł netto).
