Muzeum Gdańska wzbogaciło się o cenny eksponat. Podobnej klasy, kompletne i świetnie zachowane zestawy znajdują się w kolekcjach duńskiej rodziny królewskiej, Państwowego Muzeum Ermitażu w Sankt Petersburgu oraz muzeum jubilerstwa i złotnictwa Grünes Gewölbe w Dreźnie.
Prostopadłościan o wymiarach 37 x 37 x 11 cm wspierają cztery rzeźby lwów. Wierzch i boki składają się z klejonych prostokątnych i kwadratowych pól oraz owalnych dekoracji. Na rogach ustawione są cztery kosze z kwiatami. Uważne oko dostrzeże dwie szufladki wyściełane niebieskim jedwabiem. Znajdują się w nich 32 przeźroczyste, misternie rzeźbione figury na podstawkach o wysokości od 5 do 7 cm. To unikatowy zestaw do gry w szachy. Mimo tego, że ma prawie 330 lat, jest kompletny i w świetnym stanie.
Zakup do zbiorów Muzeum Gdańska pochodzi z wpływów ze sprzedaży biletów w 2019 r. oraz dzięki dofinansowaniu Unii Europejskiej z Programu Współpracy Transgranicznej Polska-Rosja 2014-2020. Szachy zakupiono za granicą. Koszt zakupu unikatowych, kompletnych, 330-letnich szachów wykonanych z bursztynu wyniósł ok. 2,4 mln złotych.
Muzeum Gdańska od lat współpracuje z antykwariatem Georga Laue, dzięki któremu do zbiorów trafiło w 2008 r. kilka cennych, nowożytnych eksponatów wyprodukowanych w gdańskich warsztatach bursztynniczych. O szachy ubiegało się ostatnio kilka wiodących muzeów, np. Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku. Wiedząc o tym, w ubiegłym roku zabezpieczyliśmy zakup ze środków pochodzących ze sprzedaży biletów, po to by te wyjątkowe arcydzieło mogło być podziwiane w Światowej Stolicy Bursztynu. Zakup umożliwiła rekordowo wysoka frekwencja odwiedzin w ośmiu udostępnionych do zwiedzania oddziałów Muzeum Gdańska oraz wsparcie finansowe Unii Europejskiej
mówi Waldemar Ossowski, dyrektor Muzeum Gdańska.
Podobnej klasy, kompletne i świetnie zachowane zestawy znajdują się w kolekcjach duńskiej rodziny królewskiej, Państwowego Muzeum Ermitażu w Sankt Petersburgu oraz muzeum jubilerstwa i złotnictwa Grünes Gewölbe w Dreźnie. Wszystkie datowane są na okres pocz. XVIII w.
Przedmioty z bursztynu są delikatne i wrażliwe, a podatność na uszkodzenia rośnie wraz z wiekiem danego przedmiotu, dlatego do naszych czasów wiele arcydzieł bursztynniczych przetrwało we fragmentach i brakuje w nich wielu figurek. Ta uwaga dotyczy zwłaszcza starszych zestawów wykonanych z bursztynu. Szachy, które trafią do Gdańska, to jeden z czterech zachowanych kompletów. Ma wszystkie figurki. Każda jest wykonana jest na poziomie mistrzowskim, z niezwykłą dbałością o detal. Takie mógł wykonać tylko obeznany w fachu mistrz
mówi Waldemar Ossowski.
W 1758 r. szachy dla swojego syna Jana zakupił w Amsterdamie Jerzy Murray. Pisał o tym w liście do żony Amelii. Eksperci zatrudnieni przez Muzeum wytypowali przedmioty z warsztatów gdańskich mistrzów i znaleźli analogie. Najbardziej podobne do szkockiej wersji są szachy duńskiej rodziny królewskiej, ale pochodzenie zdradzają nie figury, a… urny z kwiatami. Zawężają one krąg poszukiwań.
Komplet powstał w czasach świetności szachów ok. 1690 r. w Gdańsku, najprawdopodobniej w warsztacie Michała Redlina, jednego z najbardziej cenionych gdańskich bursztynników. Z Gdańska trafił do Amsterdamu, a następnie w 1758 r. do Szkocji na zamek Blair. Jego posiadaczami była rodzina Murrayów. Od 1660 r. tytułowano ich książętami Atholl
mówi Waldemar Ossowski.
Już w chwili zakupu przez Murrayów szachy wymagały naprawy, co – zdaje się – szkocka rodzina uczyniła. Dziś ślady klejenia za pomocą technik i materiałów znanych w XVIII w. widoczne są jedynie przy owalnych kaboszonach.
“Szachownica & bryłki [są] dla – jak wiesz – uczonego, który ufam, że bez żalu skorzysta z niej; ponieważ wiele kawałków bryłek bursztynu było luźnych, zanim nie odpadły, bardzo prawdopodobne, że więcej z nich odpadnie i dlatego będzie konieczne włożyć ją w jakiś delikatny rzemieślniczy [wykonany przez rzemieślnika/] futerał tak, aby właściwie [ją] utrzymać [w porządku].” – pisał Jerzy.
Od 28 czerwca 2021 r. szachy będzie można zobaczyć w nowym Muzeum Bursztynu w Wielkim Młynie.
inf. prasowa
