Z radością dzielimy się informacją, że wystawa czasowa i katalog „Tyski Klub Fotograficzny KRON. Śląsk 1978–1983” uzyskały wyróżnienia Marszałka Województwa Śląskiego za wydarzenie muzealne roku 2023 w kategoriach „wystawy” i „publikacje książkowe”. W imieniu Marszałka Wojciecha Saługi, nagrody i wyróżnienia wręczyła Joanna Bojczuk, Członek Zarządu Województwa Śląskiego. W uroczystości udział wzięła również Alina Bednarz, Wiceprzewodnicząca Sejmiku Województwa Śląskiego. Wyróżnienia odebrały Aleksandra Matuszczyk, dyrektorka Muzeum Miejskiego w Tychach i Ewelina Lasota z Działu Fotografii Muzeum Miejskiego w Tychach, współkuratorka wystawy i współredaktorka publikacji (wspólnie z Michałem Łuczakiem). Aleksandra Matuszczyk, odbierając wyróżnienia, podkreśliła, że cieszy, iż są zauważane i doceniane małe lokalne historie. Uroczystość wręczenia nagród odbyła się 17 czerwca 2024 roku w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu.
Ekspozycja, którą można było oglądać od 22 września 2023 roku do 17 lutego 2024 roku w Muzeum Miejskim w Tychach, to pierwsza krytyczna wystawa Tyskiego Klubu Fotograficznego KRON. Działał przy Zakładowym Domu Kultury „Teatr Mały” Fabryki Samochodów Małolitrażowych Bielsko-Biała Zakład nr 2 w Tychach w latach 1976–1983. Grupa rozwiązała się 40 lat temu. To także pierwsza wspólna wystawa grupy od 1983 roku.
Jej trzon tworzyli: Michał Cała (ur. 1948), Tadeusz Kluba (ur. 1951), Krzysztof Pilecki (ur. 1958), Henryk Rączkowski (1952–2008), Mieczysław Wielomski (1948–2018) i Zbigniew Zalewski (ur. 1951). Wszyscy rozwinęli indywidualne kariery, jako członkowie ZPAF, fotoreporterzy, nauczyciele fotografii czy fotografowie krajoznawcy, dorobek grupy jednak, który odegrał w ich życiu twórczym rolę kluczową, przez lata pozostawał rozproszony i niezbadany.
Krótka i wymowna nazwa to pomysł Mieczysława Wielomskiego, założyciela Klubu – kron to szkło techniczne charakteryzujące się dużą przejrzystością, stosowane w mikroskopach, lornetkach, aparatach fotograficznych.
Członkowie tego kolektywu na przełomie lat 70. i 80. XX wieku dokumentowali Śląsk – kolonie robotnicze i familoki, często tuż przed wyburzeniem (Kaufhaus w Rudzie Śląskiej czy Martinschacht w Świętochłowicach), fotografowali hałdy i tereny przemysłowe (np. w Bytomiu, Chorzowie, Katowicach, Rudzie Śląskiej, Rybniku, Świętochłowicach i Zabrzu), ale też ludzi w tym krajobrazie. Nazywali siebie „młodymi gniewnymi”, silną inspirację odnajdując w kinie brytyjskim nowej fali lat 60. XX wieku. Stali w kontrze do oficjalnych fotografii publikowanych w prasie. Ich zdjęcia wyróżniają się tematem, stylem i krytycyzmem; miały interwencyjny charakter: budziły świadomość ekologiczną, zwracały uwagę na warunki życia na obszarach przemysłowych. Mawiali, że Śląsk był ciemny, czarny, smolisty i takie też były ich fotografie. A krytyk sztuki, Jerzy Busza, pisał, że prace KRONU to „Liryki Manchesteru i Londynu przeniesione na grunt polski”.
Na wystawie prezentowaliśmy blisko 70 prac – zarówno współczesnych wydruków, jak i oryginalnych odbitek ze zbiorów Muzeum Miejskiego w Tychach. To pierwsza próba opracowania rozproszonego dorobku KRONU, która przywraca im ważne miejsce w historii polskiej fotografii, uzmysławiając aktualność podejmowanych tematów, bo już kilka dekad temu dostrzegli konsekwencje procesów, z którymi ciągle się mierzymy.
Celem było także skonfrontowanie autorskiej i oficjalnej / propagandowej wizji regionu oraz refleksja nad manipulacyjną / imaginacyjną siłą fotografii. Tę propozycję wystawienniczą kierowaliśmy nie tylko do osób zainteresowanych fotografią dokumentalną, poruszała też ważne wątki związane z transformacją Górnego Śląska – krajobrazu przemysłowego i postindustrialnego – i wiążące się z nim kwestie społeczne, ekologiczne czy ekonomiczne, pokazując ich wagę i aktualność.
Wystawie towarzyszył bezpłatny obszerny (348 stron) polsko-angielski katalog, będący przede wszystkim prezentacją 67 prac artystów tworzących trzon KRONu: Michała Cały (ur. 1948), Tadeusza Kluby (ur. 1951), Krzysztofa Pileckiego (ur. 1958), Henryka Rączkowskiego (1952–2008), Mieczysława Wielomskiego (1948–2018) i Zbigniewa Zalewskiego (ur. 1951). Zawiera też 34 fotografie współczesne – część „Widoki zmian” to fotografie industrialnego Śląska po 2000 roku autorstwa artystki i artystów współczesnych, jak: Wojciech Wilczyk (cykl „Czarno-biały Śląsk”, 1999–2003), Arkadiusz Gola („Karmańskie”, 2004), Tomasz Liboska („Odwrót”, od 2016), Marzena Abrahamik („Underground”, od 2018) i Krzysztof Szewczyk („Nowa dzikość”, 2014–2018) – które pozwalają zaobserwować, jakie zmiany zaszły w tożsamości dziś postindustrialnego regionu oraz w obrębie samego medium, jakim jest fotografia. Ilustrowany jest archiwaliami związanymi z KRONem.
Zadanie „Wydanie katalogu do wystawy pn. >>KRON. Fotografia umiejscowiona. Tyskie Towarzystwo Fotograficzne KRON (1976–1983) <<” dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego (dofinansowanie: 56 355 zł, całkowita wartość: 112 155 zł). Celem zadania jest ugruntowanie wiedzy na temat KRONU i wprowadzenie jej do historii polskiej fotografii. Katalog jest bezpłatny, zarówno w wersji papierowej, jak i elektronicznej (pdf) – do pobrania ze sklepu internetowego Muzeum Miejskiego w Tychach.
Nagrody Marszałka Województwa Śląskiego za wydarzenie muzealne roku ustanowiono w 2006 roku. Honorowane nimi są instytucje muzealne działające na terenie województwa śląskiego. Nagrody przyznawane są za najwybitniejsze osiągnięcia z zakresu działalności muzealnej w naszym regionie dla podkreślenia wagi ochrony i upowszechniania dziedzictwa kulturowego. W tegorocznej edycji wpłynęło łącznie 47 zgłoszeń z 15 muzeów województwa śląskiego. Nagrody za wydarzenie muzealne roku przyznawane są w 4 kategoriach: wystawy (15 zgłoszeń), publikacje książkowe (11 zgłoszeń), dokonania z zakresu inicjatyw edukacyjnych oraz popularyzacji dziedzictwa kulturowego, w tym wydawnictwa multimedialne (16 zgłoszeń), dokonania z zakresu konserwacji (5 zgłoszeń).
Twórcy biorący udział w wystawie:
Michał Cała (ur. 1948) – członek KRONU (1978–1983) oraz Okręgu Śląskiego Związku Polskich Artystów Fotografików (od 1983), absolwent Politechniki Warszawskiej (Wydział Mechaniczny Energetyki i Lotnictwa), w latach 1975–1992 dokumentował śląski krajobraz przemysłowy, w efekcie czego powstał najważniejszy w jego dorobku cykl czarno-białych fotografii Śląska. Zdobywca wielu nagród, m.in. Grand Prix na Biennale Krajobrazu Polskiego w Kielcach (1979, 1983). Jego fotografie były publikowane w albumach: „Antologia fotografii polskiej 1839–1989” (Bielsko-Biała: Lucrum, 1999), „Polska fotografia w XX wieku” (Warszawa: ZPAF, 2007), „Śląska Fotografia Artystyczna” (Katowice: Fundacja Wielki Człowiek, 2019). Autor indywidualnych albumów: „Śląsk” (Kraków: Galeria Zderzak, 2006), „Śląsk i Galicja” (Kraków: Muzeum Historii Fotografii, 2015). Od 2017 roku jest reprezentowany przez MMX Gallery w Londynie.
Tadeusz Kluba (ur. 1951) – instruktor fotografii w Spółdzielczym Domu Kultury „Tęcza” w Tychach (1974–1976), członek KRONU (1976–1983) oraz Katowickiego Towarzystwa Fotograficznego (1978–1981), fotoreporter „Solidarności Jastrzębie” (1981–1982). Po internowaniu w stanie wojennym wyemigrował do Francji (1983). Fotoreporter dziennika „Sud Ouest” (1983–2014), współpracował z wieloma agencjami fotograficznymi (AFP, Maxppp, Visual, EPA) oraz wydawnictwami (m.in. Gallimard, Albin Michel). Jego zdjęcia były publikowane w prasie francuskiej (m.in. „Le Monde”, „Libération”, „Le Figaro”, „République des Pyrénées”, „Le Parisien”).
Krzysztof Pilecki (ur. 1958) – aktywny uczestnik prac Tyskiego Klubu Fotograficznego KRON (1976–1983), Grupy Twórczej HARD, Katowickiego Towarzystwa Fotograficznego, Grupy 999; członek Okręgu Śląskiego Związku Polskich Artystów Fotografików (od 1985). Nauczyciel fotografii, związany z Akademią Sztuk Pięknych w Katowicach (1992–1995), Wydziałem Radia i Telewizji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (2008–2018), aktualnie z Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego w Jaworznie.
Henryk Rączkowski (1952–2008) – członek KRONU (1976–1983) i jego drugi prezes (po Bronisławie Majewskim), sprawny organizator życia kulturalnego w Tychach, z zawodu technik górnik, fotografią zajmował się amatorsko, pracował w Zakładzie Elektroniki Górniczej w Tychach.
Mieczysław Wielomski (1948–2018) – organizator śląskiego środowiska fotograficznego, twórca takich formacji, jak Tyski Klub Fotograficzny KRON (1976–1983; od 1982 Samodzielna Grupa Twórcza KRON w Czechowicach-Dziedzicach), Grupa Twórcza HARD, Landskapiści, Pictorial Team, Stowarzyszenie Fotograficzne „Przeciw Nicości”. Każda z nich odzwierciedlała aktualne zainteresowania twórcy możliwościami kreacyjnymi fotografii, od klasycznego dokumentu po cyfrowe przetworzenia. Członek Okręgu Śląskiego Związku Polskich Artystów Fotografików (od 1985) i Fotoklubu Rzeczypospolitej Polskiej.
Zbigniew Zalewski (ur. 1951) – członek KRONU (1978–1983), posiada uprawnienia instruktora fotografii. Zorganizował i prowadził ciemnie oraz kółka fotograficzne w Szkole Podstawowej nr 18 w Tychach oraz w hotelu robotniczym Przedsiębiorstwa Ciężkiego Sprzętu Budowlanego Budownictwa Węglowego w Tychach, gdzie pracował jako instruktor kulturalno-oświatowy (1977–1981). Przez ponad trzydzieści lat aktywny działacz PTTK – m.in. przewodnik GOT i OTP, strażnik ochrony przyrody. W 1987 roku otrzymał tytuł Instruktora Fotografii Krajoznawczej PTTK. Uzyskał akceptacje prac i nagrody na kilkudziesięciu konkursach krajowych, m.in. Grand Prix w konkursie „Moje miasto – moja ulica” organizowanym przez Wojewódzki Ośrodek Kultury w Katowicach (1983).
wystawa „Tyski Klub Fotograficzny KRON. Śląsk 1978–1983”:
artyści: Michał Cała, Tadeusz Kluba, Krzysztof Pilecki, Henryk Rączkowski, Mieczysław Wielomski, Zbigniew Zalewski
kuratorzy: Ewelina Lasota, Michał Łuczak
koordynacja produkcji: Dorota Kordys, Aleksandra Matuszczyk
produkcja: Aleksandr Cechanowicz, Tomasz Lis, Krystian Banik
postprodukcja i przygotowanie fotografii do druku: Krzysztof Krzysztofiak
druk fotografii: Moja Pracownia Krzysztof Szewczyk
identyfikacja wizualna: Marcin Kasperek KLARstudio.pl
program edukacyjny: Natalia Sitko, Ewelina Lasota, Stowarzyszenie Przestrzeń Otwarcia
promocja: Agnieszka Woszczyńska, Gabriela Oleksy
działania dostępnościowe dla osób niewidomych, słabowidzących i Głuchych: Fundacja Katarynka, Jadwiga Grudzień, Irena Piecha
tłumaczenie z języka polskiego na ukraiński: Roman Martin, Sofiia Moseichuk
katalog „Tyski Klub Fotograficzny KRON. Śląsk 1978–1983”:
wydawca: Muzeum Miejskie w Tychach
redaktorzy tomu: Ewelina Lasota, Michał Łuczak
fotografie KRONu: Michał Cała, Tadeusz Kluba, Krzysztof Pilecki, Henryk Rączkowski, Mieczysław Wielomski, Zbigniew Zalewski
fotografie współczesne: Marzena Arbahamik, Arkadiusz Gola, Tomasz Liboska, Krzysztof Szewczyk, Wojciech Wilczyk
teksty: Ralph Goertz, Ewelina Lasota, Maciej Szymanowicz
redakcja: Joanna Osiewicz-Lorenzutti, Małgorzata Poździk
korekta: Patrycja Pączek
tłumaczenia: Rafał Drewniak (PL–EN), Heather Kimber (DE–EN), Ewa Mikulska-Frindo (DE–PL)
projekt graficzny i skład: Joanna Jopkiewicz (Grupa Projektor)
wybór fotografii: Michał Łuczak, Ewelina Lasota
sekwencja fotografii: Michał Łuczak
digitalizacja odbitek autorskich ze zbiorów Muzeum Miejskiego w Tychach: Barbara Kubska, Anna Sielska
retusz i przygotowanie fotografii do druku: Krzysztof Krzysztofiak
promocja: Agnieszka Woszczyńska, Gabriela Oleksy
fotografia na okładce: Tadeusz Kluba, Chorzów Stary, 1979
Copyright © for the photographs by the photographers, the heirs of Henryk Rączkowski, the heirs of Mieczysław Wielomski, Muzeum Miejskie w Tychach and Muzeum Śląskie w Katowicach.
Copyright © for the texts and the edition by Muzeum Miejskie w Tychach, Tychy 2023.
papier: Munken Pure, 100 g / m2 i Arctic Volume White, 115 g/m2
złożono krojem: Baskerville 10 Pro, Stratos
nakład: 700 egz.
druk i oprawa: Zakład Poligraficzny Sindruk, Opole
format: 20 cm x 27 cm
liczba stron: 348
oprawa miękka
ISBN 978–83–62193–55–4
rok wydania: 2023
Katalog polsko-angielski Muzeum Miejskiego w Tychach, udostępniony w formie papierowej oraz w formie pliku PDF na oficjalnej stronie internetowej (www.muzeum.tychy.pl), jest objęty licencją Creative Commons „Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe” (CC BY-NC-ND 4.0).
Zgodnie z tą licencją:
Uznanie autorstwa: Użytkownicy katalogu są zobowiązani do podania odpowiedniego uznania autorstwa zgodnie z informacjami zawartymi w katalogu przy korzystaniu z jakiejkolwiek części zawartości.
Użycie niekomercyjne: Wykorzystywanie zawartości katalogu do celów komercyjnych nie jest dozwolone bez wyraźnej zgody Muzeum Miejskiego w Tychach.
Bez utworów zależnych: Zawartość katalogu nie może być modyfikowana ani używana do tworzenia utworów zależnych.
więcej o wystawie czasowej „Tyski Klub Fotograficzny KRON. Śląsk 1978–1983”: https://muzeum.tychy.pl/wystawa/tyski-klub-fotograficzny-kron-slask-1978-1983/
więcej o katalogu: https://muzeum.tychy.pl/produkt/tyski-klub-fotograficzny-kron-slask-1978-1983-pdf/
Agnieszka Woszczyńska
ot. Artur Pławski / Muzeum Miejskie w Tychach
