Prof. Maciej Kledzik przekazał część prywatnej kolekcji dokumentów Zgrupowania AK „Bartkiewicz” do Archiwum Akt Nowych. To jeden z największych w Polsce prywatnych zbiorów dokumentów dotyczących historii AK.
W sali im. kpt. Aliny Fedorowicz „Marty” w Archiwum Akt Nowych w Warszawie historyk prof. Maciej Kledzik przekazał część prywatnej kolekcji dokumentów o Powstaniu Warszawskim do zbiorów AAN. Archiwum liczy ok. 1000 dokumentów dotyczących żołnierzy AK walczących w Powstaniu Warszawskim w szeregach Zgrupowania AK „Bartkiewicz” na terenie Śródmieścia.
– Jeden z największych obecnie prywatnych zbiorów dotyczących Powstania Warszawskiego trafia do zbiorów AAN. Cieszy nas to, że prof. Kledzik, znany badacz Powstania Warszawskiego zaufał nam i do nas przekazał swój dorobek życiowy. Spuścizna, którą pan profesor przekazuje, stanowi wielkie uzupełnienie naszych zbiorów archiwalnych, w wymiarze tego, co działo się w Warszawie, w Śródmieściu, w miejscach, gdzie zgrupowanie mjra Bartkiewicza toczyło walkę. Materiały prof. Kledzika to przed wszystkim materiały biograficzne, ankiety personalne poszczególnych żołnierzy, wspomnienia i opisy. Bardzo interesujące są fotografie. Wykonano je głównie w czasie wojny lub tuż po w wojnie, to bardzo rzadko się zdarza. Zwykle przy ankietach można było znaleźć znacznie późniejsze fotografie powstańców z lat 90. A zdjęcia z lat 40. wzmacniają wartość kolekcji – powiedział dyrektor AAN Mariusz Olczak.
– Ważną częścią kolekcji są nagrania. Profesor wykonał je w latach 80., gdy badanie Powstania Warszawskiego i biografii ich uczestników nie było jeszcze takie łatwe ani modne, gdy instytucje państwowe nie zajmowały się dokumentowaniem Powstania Warszawskiego. Wynikało to także z faktu, że sami żołnierze AK nie darzyli zaufaniem instytucji takich jak to archiwum. Do 1991 roku Archiwum Akt Nowych nie posiadało żadnych dokumentów dotyczących Armii Krajowej. Od tego czasu archiwum wzbogacało się o dokumenty o działaniach AK, lecz w zbiorach brakowało tych dotyczących oddziału majora Włodzimierza Zawadzkiego „Bartkiewicza”. Prof. Kledzik uzupełnia te luki – dodał Olczak.
Na zespół składa się m.in. obszerny zbiór ankiet osobowych żołnierzy Zgrupowania „Bartkiewicz”, zawierających cenne informacje biograficzne powstańców -uczestników walk na terenie Śródmieścia Północnego.
Istotnym świadectwem historycznej pracy i ważnym źródłem informacji jest oryginalna korespondencja z kombatantami z lat 80. i 90. oraz zbiór relacji i wspomnień kombatantów.
Zebrane materiały są uporządkowane według odwzorowania struktury Zgrupowania „Bartkiewicz” zgodnie z podziałem na poszczególne kompanie.
Dyrektor AAN zachęcił do zapoznania się ze zbiorami, które będą udostępnione w czytelni. Dodał, że znaczna część zbiorów AAN jest już zdigitalizowana, co ułatwia korzystanie z nich ich online na portalu „szukajwarchiwach”. Już obecnie jest tam dostępny duży zbiór prasy z okresu konspiracji i powstania.
– Zdigitalizowanych zbiorów w Polsce jest w tej chwili tylko jeden procent. Nie wiem, ile jest zdigitalizowanych dokumentów powstańczych, bo są one rozproszone w różnych miejscach. Historyk musi odwiedzić kilkanaście miejsc, gdzie znajdują się te rozproszone dokumenty – powiedział prof. Maciej Kledzik podczas uroczystości.
Darczyńca opowiedział o swojej aktualnej pracy m.in. nad monografią Zgrupowania AK „Gurt”.
– Walczyło w nim 1200 żołnierzy. Jeszcze w latach 90. żyło kilkuset z nich. Na ostatnie spotkanie z okazji rocznicy wybuchu powstania przyszło tylko troje – powiedział prof. Kledzik.
Zgrupowanie AK „Bartkiewicz” walczyło od 5 sierpnia do 3 października 1944 r. W jego skład wchodzili m.in. żołnierze plutonów osłonowych komendanta Obwodu I Śródmieście płk. Franciszka Pfeiffera „Radwana”, 100 kompanii sztabowej, 101 kompanii Wojskowej Służby Ochrony Powstania (WSOP), NSZ oraz ochotnicy. Po koniec walk powstańczych liczyło ponad 800 żołnierzy dowodzonych przez mjr. Włodzimierza Zawadzkiego „Bartkiewicza”.
Od 20 września 1944 r. jego oddziały przekształciły się w II i III batalion 36 Pułku Piechoty Legii Akademickiej AK. Zgrupowanie AK „Bartkiewicz” walczyło w rejonie ul. Świętokrzyskiej, Mazowieckiej, Marszałkowskiej oraz Królewskiej.
– Jednym z kluczowych punktów obrony obsadzonych przez żołnierzy Zgrupowania „Bartkiewicz” była położona przy Ogrodzie Saskim kamienica przy Królewskiej 16. Po 20 sierpnia placówka blokowała Niemcom dostęp do budynku centrali telefonicznej PAST przy Zielnej. Niemcy nie zdobyli kamienicy przy Królewskiej aż do końca powstania – powiedział w rozmowie z PAP prof. Kledzik.
Prof. nadzw. dr hab. Maciej Kledzik (ur. 1950 r.) to historyk, publicysta i wykładowca Wyższej Szkoły Dziennikarskiej i Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego. Obszarem naukowym jego badań są wojna polsko-rosyjska 1830-1831, emigracja popowstaniowa oraz Powstanie Warszawskie.
Jest autorem wielu publikacji m.in. „Królewska 16”, w których szczegółowo omawia historię walk powstańczych w rejonie Ogrodu Saskiego. Za monografię Zgrupowania AK majora Bartkiewicza” w 2002 r. został laureatem nagrody Varsoviana. (PAP)
autor: Maciej Replewicz
