Wystawa „Modowy luksus” stanowi premierową prezentację zakupionej w ubiegłym roku przez Muzeum Okręgowe w Rzeszowie zabytkowej kolekcji historycznych strojów oraz akcesoriów damskich.
Zakupiona zabytkowa menażeria obejmuje 80 torebek, 53 wachlarze, 15 parasolek, 14 par obuwia, garderobę, w tym: 4 kompletne ubiory, 3 staniki, 6 peleryn, etolę piórową, 6 elementów bielizny, 5 nakryć głowy i 4 drobne akcesoria oraz 17 szkieł toaletowych. Eksponaty pochodzą głównie z krajów Europy Zachodniej, m. in. Francji; znaczna część z Paryża, Austrii, Anglii, Niemiec, Holandii, Belgii, Włoch i Czechosłowacji, a także Stanów Zjednoczonych oraz z krajów Dalekiego Wschodu (Japonii, Chin). Pozyskane egzemplarze modowe powstały w okresie od 1. połowy XIX stulecia aż do lat 50. XX w. (z pojedynczymi wyjątkami, tj. wachlarz z końca XVIII w. oraz torebki z 60. i 70. lat XX w.). Nabycie tego znakomitego asortymentu do zasobów rzemiosła artystycznego Muzeum Okręgowego w Rzeszowie było możliwe dzięki dofinansowaniu ze środków Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów oraz z budżetu Województwa Podkarpackiego. Pozyskany, unikalny zespół pochodzi ze zbiorów Pani Hanny Szudzińskiej.
Tytuł wystawy „Modowy luksus” odnosi się do kilku istotnych kwestii związanych z damskim wizerunkiem, w kontekście dynamicznych zmian w estetyce ubioru, wywołanych transformacją kulturową oraz postępem technologicznym, na przestrzeni 100 lat (1850-1950). Zamożną kobietę zawsze identyfikował elegancki strój. Jednak w XIX w. jej pozycja społeczna, całkowicie zależna od mężczyzny, dominująca rola żony i matki powodowały, że kreacja, oczywiście podążająca za żurnalowymi trendami, podlegała ścisłym regułom obyczajowym, uwarunkowanym społecznie. Rozmaite okoliczności wymagały gustownej garderoby, spełniającej kryteria obowiązującej etykiety towarzyskiej. Stąd niebywała różnorodność, nie tylko okazyjnych strojów, ale także szykownych dodatków, które w istotny sposób dopełniały całości kreacji i jednocześnie spełniały wymogi „bon tonu”. Zatem luksus przejawiał się, zarówno w możliwości posiadania modowych nowości, jak i bogatego wyboru stylowego asortymentu, będącego synonimem przepychu.
Elitarna klientela nabywała ekskluzywną konfekcję u licznych wytwórców (czego dowodem są zachowane oryginalne wszywki, tłoczenia i ręczne oznaczenia), a także w domach towarowych, powstających od połowy XIX stulecia. Różnorodność materiałów, artyzm wykonania i twórcza kreacja charakteryzują modowe wyroby, równocześnie stanowiące wyrafinowane przykłady rzemiosła artystycznego. Postępująca mechanizacja przemysłu tekstylnego obniżała koszty produkcji, a jednocześnie napędzała wymagający rynek modowy.
Niezwykle ważnym czynnikiem rewolucyjnych zmian w ubiorze, były ruchy kobiece, działające od ok. poł. XIX w., których aktywność przyniosła na początku ubiegłego stulecia wymierne skutki, w postaci chociażby stroju reformowanego, sportowego, czy kostiumu. Większa mobilność oraz aktywność zawodowa zmieniały damski wizerunek, a niezbędnym dodatkiem stała się skórzana torebka, która od 2. poł. XIX w. została z nami po dzień dzisiejszy. Wachlarz, kiedyś nieodzowne, luksusowe akcesorium, a także ważny element towarzyskiego flirtu coraz częściej używany był jedynie okolicznościowo (np. na balach, w teatrach).
Emancypacja, której symbolem zostały lata 20. XX w. przyniosła kobietom prawa i wolności, czego przejawem była swoboda obyczajowa oraz nowy image, podkreślany ekstrawaganckim ubiorem i mocnym makijażem, wylansowanym przez gwiazdy kina niemego. Moda zareagowała na potrzeby nowoczesnego rynku, lansując, m.in. unikatowe niezbędniki projektowane w stylu Art Deco.
Luksus wyrażał się również w rodzajach materiałów, z których wykonano prezentowane egzemplarze. Jeszcze w XIX w., tkaniny jedwabne stosowano do wyrobu wytwornych ubiorów, bielizny, wachlarzy, czy parasolek, w użyciu były również kość słoniowa oraz szylkret, królujące w akcesoryjnym wytwórstwie. Na pocz. XX w.,z celulozy wyprodukowano rayon, czyli sztuczny jedwab, używany w latach 20. do wyrobu tkanin i pończoch. Opracowanie technologii wytwarzania syntetyków – celuloidu, galalitu i bakelitu pozwoliło zastąpić naturalne materiały, ich zbliżonymi kolorystycznie zamiennikami (np. w stelażach wachlarzy). Przy czym moda umiejętnie korzystała z tych wynalazków, szczególnie w dwudziestoleciu między-wojennym, kiedy nowe tworzywa stały się popularne w jubilerstwie, czy w wyrobie torebek. Sama Coco Chanel lansowała sztuczne perły, które były synonimem elegancji.
Jednocześnie modowym „must have”, szczególnie w latach 30. XX w. stały się torebki oraz obuwie ze skór egzotycznych gadów, które mimo obecnie kontrowersyjnego odbioru, są przykładem wspaniałej sztuki kaletniczej, z użyciem zjawiskowej taksydermii.
Wyjątkowe połączenie sztuki użytkowej i dekoracyjnej w oryginalnych formach prezentują szkła toaletowe, głównie z lat 30. ubiegłego stulecia. Modny design, znane nazwiska projektantów oraz przystępna cena zapewniły czeskim wyrobom sukcesy na wystawach światowych oraz na rynku kosmetycznym. Zapach perfum zamknięty w pięknym flakonie z atomizerem, który zdobił toaletkę nowoczesnej kobiety, jednoznacznie kojarzył się z buduarowym luksusem.
W latach 50. XX w. za ekskluzywny obiekt pożądania uchodziły puzderkowe i kuferkowe torebki formowane z lucitu, sztucznego tworzywa, które dzięki charakterystycznej, błyszczącej strukturze imitującej np. marmur czy masę perłową, święcił triumfy wśród zamożnej, amerykańskiej klienteli. Ekspozycja „Modowy luksus”, w ujęciu muzealnym to atrakcyjna wizualnie propozycja wystawiennicza, która umożliwia zetknięcie się z wyszukaną estetyką i artystycznym kunsztem unikalnych zabytków, tworzących obraz damskiej galanterii w odsłonie glamour. Wystawie towarzyszy katalog.
Miejsce: Muzeum Okręgowe w Rzeszowie
Termin: 17.12.2021r. – 31.05.2022r.
Konferencja prasowa: 17.12.2021 r. godz.12.00
Wernisaż: 17.12.2021r., godz.17.00
Kurator wystawy: Beata Kuman
Tekst: Beata Kuman
