Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu od wielu lat prowadzi badania związane z żołnierzami poległymi w walkach o Kołobrzeg, nie tylko w II wojnie światowej. W ostatnich latach, we współpracy z prof. Andrzejem Ossowskim z Zakładu Genetyki Sądowej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie, jednocześnie wiceprzewodniczącym Komitetu Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa przy IPN Oddział w Szczecinie, ekshumowaliśmy dwóch polskich żołnierzy w narożniku ul. Radomskiej i Wolności w Kołobrzegu.
Żołnierze ci byli pochowani w miejscach, które nie występują w dostępnych opisach czy księgach poległych. Walki na terenie Kołobrzegu toczyły się w całym mieście i nie można wykluczyć, że pamięć o części grobów nie przetrwała po marcu 1945 roku, bądź też nie wszystkie szczątki ekshumowano. Gdy zaczęto poszukiwać danych o pochówkach, pojawiała się informacja o istnieniu tzw. „kartoteki poległych” w Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu. Okazało się, że takowej w muzeum nie ma. Jednocześnie, coraz częściej pojawiały się pytania o poległych żołnierzy, miejsca pochówków i błędy na płytach na Cmentarzu Wojennym w Kołobrzegu. Zapadła decyzja o próbie odtworzenia kartoteki i jej digitalizacji. Projekt strony internetowej www.18marca.pl dofinansowało miasto Kołobrzeg. Umieszczone tam zostały podstawowe dane dotyczące walk o Kołobrzeg, ale przede wszystkim grobownictwa wojennego, poległych, ekshumacji oraz miejsc pamięci.
W 2023 roku muzeum przystąpiło do publikacji biogramów poległych, zmarłych z ran i zaginionych w walkach o Kołobrzeg żołnierzy. Obecnie, przyjmuje się, że lista ta obejmuje 1430 nazwisk, z czego:
- 915 poległo bezpośrednio w walkach,
- 392 zmarło w wyniku ran odniesionych walkach o Kołobrzeg,
- 120 zaginęło bez wieści,
- 3 zginęło w wypadkach bezpośrednio w okresie walk o miasto.
Obecnie, opracowano niemal 350 biogramów. Projekt ten realizuje dr Robert Dziemba, bazując na istniejących księgach poległych, w tym „Kołobrzeskiej Księdze Poległych” dr. Hieronima Kroczyńskiego, jednocześnie sprawdzając dane w zbiorach Centralnego Archiwum Wojskowego, Instytutu Pamięci Narodowej, Archiwum Państwowego w Koszalinie czy archiwach Federacji Rosyjskiej. Dane poległych były publikowane od 50 lat. W tym czasie dostęp do archiwów i zbiorów stał się bardziej dostępny, a kwerendy i digitalizacje dokumentów odbywają się o wiele szybciej. Dzięki temu poprawiane są błędy związane ze służbą wojskową niektórych żołnierzy, daty, kwestie pochówków, stopnie wojskowe, itp.
W ciągu ostatnich tygodni, z muzeum zaczęli się kontaktować mieszkańcy z terenu Polski. Natrafiają oni na dane swoich bliskich i przekazują informacje o nich do zasobów kartoteki. Dzięki temu udało się poprawić błędy w trzech biogramach, a także pozyskać zdjęcia aż dwóch żołnierzy, którzy polegli w walkach o Kołobrzeg w marcu 1945 roku. – Apelujemy za pośrednictwem mediów do rodzin bohaterów poległych w czasie boju o Kołobrzeg o kontakt z naszym muzeum. Chcielibyśmy powiększyć naszą wiedzę na temat ich życia prywatnego oraz służby wojskowej, aby kolejne pokolenia mogły się z nią zapoznać. Ślubowaliśmy pamięć o ich czynach i chcemy danego słowa dotrzymać. Dziękujemy tym, którzy już się do nas zgłosili – mówi Aleksander Ostasz, dyrektor Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu. Z muzeum można kontaktować się przez adres poczty elektronicznej: muzeum@muzeum.kolobrzeg.pl, a także telefonicznie: 500-166-222.
Piotr Brzeziński, Piotr Skoczeń oraz prof. Andrzej Ossowski od wielu lat zajmują się tematem walk na Pomorzu w 1945 roku, w tym również przebiegiem Bitwy o Kołobrzeg. Przekazali oni do Muzeum Oręża Polskiego zebrane archiwalne dokumenty, w tym obszerną listę poległych żołnierzy niemieckich.
W 2025 roku obchodzona będzie 80 rocznica walk o Kołobrzeg. W związku z odnotowywanymi błędami na płytach nagrobnych, a także stanem technicznym Cmentarza Wojennego w Kołobrzegu, trwa także dyskusja z władzami samorządowymi na temat konieczności zmian na kołobrzeskiej nekropolii wojennej. Jak mówiła na konferencji prasowej prezydent Anna Mieczkowska, przyszłość cmentarza jest otwarta. Miasto opiekuje się cmentarzem, ale jest to zadanie wojewody. Problemy te zostały przedstawione podczas spotkania pani prezydent z nowym wojewodą – Adamem Rudawskim. Po zakończeniu badań przez historyków, trzeba będzie zastanowić się nad kierunkiem działań, czy ze względu na błędy na tablicach nagrobnych wykonane zostaną nowe, czy powstanie nowa aranżacja cmentarza.
Magdalena Chmielewska
