Temat strat wojennych jest niezwykle ważnym elementem badań nad polskim dziedzictwem kulturowym. Większość polskich muzeów pracuje nad sporządzeniem pełnej listy utraconych zabytków. Jednocześnie są to działania bardzo trudne, m.in. z powodu niewystarczającej bazy źródłowej. Często okazuje się, że odkrycie prawdy historycznej bywa bolesne ze względu na zaangażowane w dane wydarzenia osoby. Tak też jest w przypadku strat wojennych Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy.
Historia bydgoskiego muzealnictwa sięga 1880 r., kiedy powstało Towarzystwo Historyczne w Bydgoszczy, którego zbiory stanowiły podwaliny pod założone w 1923 r. Muzeum Miejskie. Kolekcja była bogata i zróżnicowana. Muzeum posiadało zbiory archeologiczne, historyczne, etnograficzne oraz kolekcję dzieł sztuki, w tym spuściznę po Leonie Wyczółkowskim. Podczas II wojny światowej, w latach 1943–1944, zabytki zostały wywiezione do pobliskich miejscowości celem zabezpieczenia ich przed bombardowaniem i działaniem wojsk radzieckich. Po wyzwoleniu miasta w 1945 r. i rozpoczęciu akcji zwożenia kolekcji z powrotem do Bydgoszczy okazało się, że duża jej część została zniszczona bądź rozkradziona. Przez pierwsze powojenne lata zbiory nie zostały uporządkowane i poprawnie zinwentaryzowane, co utrudniało sporządzenie listy strat. Prawidłowa procedura ewidencji zbiorów została wprowadzona w latach 1968–1975. Braki w zbiorach, ujawnione w wyniku spisów z natury, zostały zgłoszone do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego i są ujęte w Krajowym wykazie zabytków skradzionych lub wywiezionych za granicę niezgodnie z prawem. Na chwilę obecną porządkowanie stanu zbiorów jest możliwe dzięki analizie porównawczej zachowanych materiałów źródłowych ze szczegółowymi spisami z natury.
Badaniami strat wojennych MOB zajmuje się obecnie Dział Ewidencji, Digitalizacji i Konserwacji Zbiorów, a katalog prezentuje efekty tych prac. Część pierwsza zawiera krótką historię bydgoskiego Muzeum wraz z opisem procesu decentralizacji zbiorów oraz dzieje poszczególnych kolekcji: Leona Wyczółkowskiego, malarstwa i rysunku polskiego, zbioru afrykańskiego (pozaeuropejskiego) oraz archeologii, a także opis działań prowadzonych przez Prokuraturę Okręgową w Bydgoszczy, Wydział Kryminalny Komendy Wojewódzkiej Policji w Bydgoszczy oraz MOB w latach 2018–2020. Część druga stanowi katalog strat wojennych zgłoszonych do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w którym znajdują się obiekty ze zbiorów Leona Wyczółkowskiego, polskiego malarstwa i rysunku, kolekcji afrykańskiej oraz broni. Celem niniejszej publikacji jest zwiększenie świadomości o historii strat wojennych wśród lokalnej społeczności, propagowanie wiedzy na temat dziedzictwa utraconego oraz zaprezentowanie tzw. dobrych praktyk, wypracowanych w czasie prowadzenia badań i współpracy z różnymi instytucjami kulturalnymi i państwowymi.
Publikację można kupić bezpośrednio w kasach budynków MOB oraz przez sklep internetowy:
Spotkanie autorskie odbędzie się 4 grudnia w Gmachu Głównym MOB przy ul. Gdańskiej 4.
Zadanie dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury w ramach programu „Badanie polskich strat wojennych”.
